Dolar (USD)
32.34
Euro (EUR)
34.92
Gram Altın
2302.75
BIST 100
9079.97
02:17 İMSAK'A
KALAN SÜRE

16 Aralık 2021

Osmanlı'nın kanal projeleri

Günümüzde dünya ticaretinde başta Panama ve Süveyş olmak üzere kanallar önemli bir yere sahip.

Kanal İstanbul projesi tartışmalarının yaşandığı ve bu projenin hayata geçirilmesi için ilk çalışmaların yapıldığı bugünlerde gelin; “Geçmişte Osmanlı Devleti’nin kanal projeleri var mıydı, bu projeler ne zaman kim tarafından tasarlandı, hayata geçirildi mi?” Bu soruların cevabını arayalım. Kanal açma faaliyetlerinin geçmişine bir bakalım.

DON - VOLGA KANAL PROJESİ

Osmanlı Devleti’nin kanal projelerinden biri Dol ve Volga nehirlerini birleştirmekti. Karadenizin Kuzeyinde Altınorda devletinin varislerinden Kasım Han Hazar denizinin kuzey sahillerinde Astarhanlığını kurdu. Bu hanlık daha sonra Kırım’ın hakimiyetine girdi. Ruslar daha sonra Astarhanlığını ele geçirdi. Rusların Astarhan’a kadar inmeleri Orta Asya’da bulunan Müslümanların hem İstanbul’la ve hem de Mekke Hac yollarıyla bağlantısını kesmişti. Bunun üzerine bölge Müslümanları Osmanlı Devleti’nden mektup ve elçiler vasıtasıyla yardım istediler. Osmanlı Devleti bu yardım çağrısına kayıtsız kalmayıp harekete geçti. Bunun için Rusların Kırım, Kafkasya ve Orta Asya’ya ilerlemelerini engellemek maksadıyla bölgenin iki önemli nehirleri olan Azak Denizine dökülen Don ırmağı ile Hazar Denizine dökülen Volga nehirlerini bir kanal açarak birleştirilmesi düşünüldü. Bu nehirlerin bir kanalla birleştirilmesiyle Karadeniz ve Hazar Denizi birbirine bağlanacaktı. Böylelikle Rusların Karadeniz’e inmesinin önüne set çekilecekti. Osmanlı hükümdarı II. Selim döneminin ünlü sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa, Kefe Sancak Beyi Kasım Beyi bu işle görevlendirdi. 1569 tarihinin ilkbaharında Kasım Bey emrinde bulunan askeri birlikler ve teknisyenlerle gerekli çalışmaları başlattı. Çalışmalar başladıktan sonra kanal açılması yolunda büyük bir engel çıktı. Bu engel iki nehir arasında bulunan arazi son derece sarp ve engebeli olmasıydı. Bununla birlikte Rusların etkisinde bulunan Kırım Han’ı da kanal açma çalışmalarına destek vermedi. Dönemin bazı diğer olayları da ortaya çıkınca bu kanal projesinin yapılması ileri bir tarihe ertelendi. Daha sonra kanalın yapımı için III. Murat döneminde çeşitli teşebbüsler olduysa da bu teşebbüslerden olumlu sonuç alınamadı. Netice itibariyle Kanal projesi gerçekleşemedi.

SÜVEYŞ KANALI OSMANLI PROJESİYDİ

Osmanlı Devleti’nin kanal projelerinden bir diğeri Süveyş Kanalı Projesidir. Osmanlı Devleti Yavuz Sultan Selim döneminde Mısırın fethedilmesiyle Akdeniz ticaretinin kontrolünü eline aldı Süveyş Kanalı projesi de ilk kez Yavuz Sultan Selim tarafından gündeme getirilmiştir. Kanuni Döneminde ise Akdeniz tam bir Türk gölü oldu. Osmanlı Devleti Memluk döneminden beri mevcut olan Süveyş tersanelerinde yaptıkları gemilerle açık denizlere açılma imkânı buldular. Süveyş’te bulunan Osmanlı donanması Akdeniz’de bulunan donanma gemilerinden yardım alamıyordu. Osmanlı’nın denizaşırı seferlerinde Akdeniz’den gerekli desteği alamamasından dolayı II. Selim döneminde Mısır Beylerbeyi’ne 1568 tarihinde bir ferman gönderildi. Fermanda Akdeniz’in Kızıldenizle bağlantısının sağlanması yolunda emir verildi. Süveyş’te kanal açma fikri belirmiş oldu. Ancak o dönemde bu projenin hayata geçirilmesi mümkün olmadı. Daha sonraki yüzyıllarda Süveyş’te bir kanal açma fikri hep mevcudiyetini korudu. Osmanlı Devleti’nin Mısır Valisi Said Paşa’nın 1854 tarihinde göreve başlamasıyla birlikte kanal meselesi tekrar gündeme geldi. Said Paşa’nın arkadaşı Mühendis Lessep’in kanal projesi 1856’da onay aldı ve kanal inşaatı 25 Nisan 1859’da başladı ve Kasım 1869 tarihinde tamamlandı. Kanal inşaatı sırasında Mısır’ın İsmailiye şehri de kurulmuş oldu. Süveyş kanalı projesi Fransız ve İngilizlerin girişimleri ile bitirildi.

KARADENİZ - SAKARYA - MARMARA KANAL PROJESİ

Osmanlı Devleti’nin kanal projelerinden birisi de Karadeniz’in Sakarya nehri havzasında bir kanalla Sapanca gölüne oradan da İzmit Körfezine dolayısıyla Marmara Denizine ulaşma projesidir. Bu proje Kanuni Sultan Süleyman döneminde gündeme geldi. Projede Mimar Sinan ve Mimar Nikola görev alacaktı. Mimar Sinan projede altyapı çalışması yaptı. Büyük mimar Sapanca gölünden İzmit Körfezine kadar bütün etüt çalışmalarını tamamladı. Kanal için arazi çalışmaları başladı ancak bu dönem yaşanan savaşlar nedeniyle bu proje de ertelenmek zorunda kaldı. Bu proje için daha sonra Sultan III. Murat döneminde yapılması için harekete geçildi. Kanalın uzunluğunu tespit etmek için mühendis ve mimarlar görevlendirildi. Bununla birlikte kanal yapımı için 30 bin işçinin biraraya getirilmesine karar verildi. Ancak proje bu dönemde çeşitli nedenlerden dolayı hayata geçirilemedi. Bu proje daha sonra IV. Mehmet, III. Mustafa, Sultan II. Mahmut, Sultan Abdülaziz ve Abdülmecid dönemlerinde gündeme geldi ve üzerinde çalışmalar yapıldı ancak bir sonuç alınamadı.

 
ABONE OL
Deniz feneri detay
Deniz feneri detay
Kızılay 160x600
TDV ramazan