Son günlerde Azerbaycan ile Rusya arasında tansiyon yüksek. Deplomatik uyarılar, karşılıklı gözaltılar, kültürel yasaklar… Ortam oldukça gergin. Her şey 25 Aralık 2024 günü bir Azerbaycan yolcu uçağına fırlatılan Rus füzesi ile başladı. 38 kişi hayatını kaybetti. Hazar Denizi’ne yönelendirilen uçak Hazar’a düşmedi, Kazakistan topaklarına ulaşmayı başardı.
Rusya öylesine bir özürle geçiştirmek istedi ama tazminat ödemeye yanaşmadı. Aliyev, Rusya ziyaretini iptal etti. Rusya açısından gerileme Ukrayna savaşı ile başladı. Ukrayna’da üç yılda bir milyon asker kaybetti, yetmedi Gürcistan ve Ermenistan Rusya’dan uzaklaştı. Suriye ve Libya’da güç kaybetti. Şimdi de Azerbaycan Rus kültürünü silmeye çalışıyor.
Azerbaycan Türkçesinde “Koridor” yerine “Dehliz” kelimesi kullanılıyor. Ermenistan ile yapılan 44 günlük İkinci Karabağ Savaşı, Putin’in girişimi ile 10 Kasım 2020’de ateşkesle bitmişti. İmzalanan metinde Zengezur Dehlizi’nden geçecek kara ve demiryolu ile enerji hatlarının kontrolü Rus askerlerinde bırakılıyordu. Ancak Ermenistan bunu hiç istemedi.
***
Avrupa’ya gelince, enerji açısından Rusya’nın tek seçenek olmasını istemiyorlar. Bu yüzden Şahdeniz’den çıkıp Gürcistan ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşan TANAP doğalgaz boru hattını Rus gazına alternatif görüyorlar. Hazar kıyıları ekonomik açıdan güçlendikçe tam bir çekim merkezine dönüşüyor. Rusya hem buna, hem Kafkasları kaybetmesine bozuk.
Azerbaycan ile Ermenistan’ın önümüzdeki günlerde barış anlaşması imzalaması ve sınırları netleştirmesi bekleniyor. Sınır ihtilafları yüzde 98 oranında giderildi. Bu durum hem Rusya’yı, hem Batı ülkelerini rahatsız ediyor. İki ülkenin çatışması daha çok işlerine geliyor. Rusya, geçen hafta ilk kez Azerbaycan’ın Ukrayna’daki rafinerilerinden birini vurdu.
Rus gençleri fırsat bulunca savaştan ve Rusya’dan kaçıp uzaklaşıyor. Zengezur Dehlizi’nin açılması Çin, Kazakistan ve Türkmenistan’ın önceliği ama İran’ın işine gelmiyor. Onların arzusu, transit taşımacılığın İran üzerinden yapılması. Zengezur açılırsa İran’ın navlun kaybı büyük olacak. İsrail savaşı bakalım İran’ın komşuları ile diyaloğunu değiştirecek mi?
***
İkinci Karabağ Harbi’nde Ermenistan Rus silahları ile savaşmıştı. Azeri Türkleri, parklarda sergilenen İskender füzelerini gördükçe tüyleri diken diken oluyor. O yüzden halk, ülkedeki Rus kültürel etkinliklerinin iptalini yeterli görmüyor. Rusça eğitim veren okulların da kapatılmasını istiyor. Bir diğer istekleri ise Şuşa’ya Türk askeri üssü kurulması.
Bugün Azerbaycan hareketli. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın 17. Zirvesi Karabağ’ın merkezi Hankendi’de başladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan da orada. Zirveye, Pakistan, İran, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve KKTC devlet başkanları ve bakanlar katılıyor. Bakalım, zirveden bölgenin çehresini değiştirecek kararlar çıkacak mı?
Rusya, dün Afganistan’daki Taliban Hükümeti’ni resmi olarak tanıyan ilk devlet oldu. Kuzey Irak’ta ise 9 – 12 Temmuz’da PKK’nın silah bırakma seremonisi başlayacak. Türkiye, sadece Suriye’de, Orta Doğu’da değil, Kafkaslar’da ve Türkistan coğrafyasında da artık oyun kurucu konumunda. Yeni Türk devleti gücü ve vizyonu ile adım adım ilerliyor.