"Ehl-i sünnet ve'l-cemaat;" hiçbir önyargısı olmayan, Kuran-ı kerim ve Sünnet-i seniyye gibi, Eshab-ı kiram, Tabiîn ve Tebe-i tabiîn alimlerinin ictihatlarını da dinde senet kabul eden, dirayetli ve insaflı müslümanlardır.
"Ehl-i Sünnet ve'l-cemaat;" İslam ümmetinin ana gövdesini teşkil eden ve: "Hiç şüphe yok ki ümmetim, sapıklık üzerinde ittifak etmez. İhtilaf gördüğünüz zaman, sevadü'l-a'zama (en büyük kitleye) uyun!" (İbn Mace 3950) hadis-i şerifinde işaret edilen en büyük müslüman topluluktur.
"Ehl-i Sünnet ve'l-cemaat;" Eshab-ı kiramın hepsini seven, tamamını dinde örnek ve önder kabul eden, -çeşitli sebeplerle- aralarında cereyan eden üzücü olaylarda hiçbir tarafı tutmadan, hepsine aynı mesafede duran ve en önemlisi; o güzide Peygamber dostlarını yargılamaktan haya eden; ihlaslı, adil ve saygılı müslümanlardır.
Dikkat edilirse Ehl-i sünnet ve'l-cemaat isimlendirmesinin iki ayağı vardır. Bunlardan biri "sünnet," diğeri de "cemaat"tir. Sünnet; Kur'an-ı kerimin açıklaması mesabesindeki Efendimiz aleyhisselamın mübarek sözleri, fiilleri ve takrirleridir. Cemaat de; Eshab-ı kiram, Tabiîn ve Tebe-i tabiîn alimleridir. İşte sünnete tabi olan müslümanlara "Ehl-i sünnet," Eshab-ı kiram, Tabiîn ve Tebe-i tabiîn alimlerini örnek alanlara da "Ehl-i cemaat;" ikisine birden ise, "Ehl-i Sünnet ve'l-cemaat" denilmiştir. Buna göre "Ehl-i sünnet ve'l-cemaat"in üç temel hususiyeti vardır. Şöyle ki:
a) -Saptırmadan- Kur'an-ı kerimin tamamına doğru olarak inanmak ve onun emrine kayıtsız şartsız teslim olmak.
b) -Hiçbir ön yargıya takılmadan- söz, fiil ve takrir olarak Sünnet-i seniyyenin tamamına inanmak ve onu hayat tarzı yapmak.
c) -Tarihteki hiçbir siyasî olay veya ihtilafı düşünmeden-; Eshab-ı kiram, Tabiîn ve Tebe-i tabiîni rahmet ve hürmetle anmak ve onların alimlerini örnek almak.
İşte bütün İslam alimlerinin ittifakıyla: "Hiç şüphe yok ki İsrailoğulları yetmiş iki fırkaya ayrılmıştır. Benim ümmetim de yetmiş üç fırkaya ayrılacaktır. Bunlardan bir fırka hariç, hepsi cehennemliktir." (Bir sahabi) ya Resulellah, o fırka hangisidir, deyince: "Onlar, Benim ve Eshabımın yolunda olanlardır," buyurdu," (Tirmizi 2641) hadis-i şerifinde; fırka-i naciye yani kurtulmuş kitle olarak bildirilenler; bu, İslamın anayolundaki şanlı ve şanslı "Ehl-i Sünnet ve'l-cemaat" müslümanlarıdır. Bunun böyle olduğunun sayısız aklî ve naklî delilleri vardır.
Şimdi de; Kur'an-ı kerim, Sünnet-i seniyye ve Eshab-ı kiramın Dinimizdeki yerini biraz daha yakından görelim:
1- Kur'an-ı kerîm: Allahü Tealanın; indirdiği en son mukaddes Kitaptır. O, İslam dininin birinci ve en büyük kaynağı olup, O'na muhalif hiçbir hüküm olamaz. Ehl-i Sünnet'in, Kur'an-ı kerîm anlayışını üç maddede özetleyebiliriz:
a) İman ve teslimiyet: Ehl-i sünnet, -hiçbir ön yargıya düşmeden- Kuran-ı kerimin bütün ayet-i kerimelerine; manalarını anlasa da anlamasa da şeksiz ve şüphesiz olarak iman eder.
b) Selef-i Salihin'e İttiba. Ehl-i sünnet, Kur'an-ı kerimin anlaşılmasında Selef-i salihine ittiba eder.
c) Tevakkuf: Ehl-i sünnet, açıklayamadığı ayet-i kerimelerin yanında "tevakkuf" edip durur; ben bu ayet-i kerimeyi şu anki bilgilerimle izah edemiyorsam; bu, benim yetersizliğimdendir, der.
2- Sünnet-i Seniyye: Kur'an-ı kerimden sonra, İslam toplumunun fikrî ve amelî yani teorik ve pratik oluşumunu sağlayan en önemli unsur Sünnet-i seniyyedir. Dolayısıyla Sünnet-i seniyyenin tamamına bağlılık dinî bir zorunluluktur.
3- Ashab-ı Kiram: Resulullah'ın; arkadaşları, sırdaşları, yardımcıları, dininin tebliğcileri ve vahiy katipleri olan Eshab-ı kiram aleyhimurrıdvan hazeratının fazileti, önemi çok büyüktür. Âyet-i kerimede buyuruldu ki:
"Muhammed, Allah'ın Resûlüdür. Onunla beraber olanlar, inkarcılara karşı çetin, birbirlerine karşı merhametlidirler. Onları; rükû ve secde halinde, Allah'tan lütuf ve hoşnutluk istediklerini görürsün. Onların secde eseri olan alametleri yüzlerindedir." (Fetih 29)
Bir Hadis-i şerifte ise, şöyle buyurulmaktadır: "Eshabıma sövmeyiniz! Nefsim kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki, (Eshabımdan olmayan) biriniz, dağ kadar altın sadaka verse, Eshabımdan olan birinin bir avuç arpa vererek kazandığı sevaba ve (hatta) yarısına kavuşamaz." (Tirmizi 3865)