Bismillahirrahmanirrahîm
(Rahman ve Rahim olan Allahu Teala'n ismiyle balarm)
tik olarak, her ne kadar büyüklüünün hakk karsnda çok küçük
düerse de, her hamd edenin hamdi gibi, ben de Allahu Teala'ya
daima ve sonsuz hamdler ederim.
tkincl olarak, dier peygamberler de dahil olmak üzere, son Resûlüne
salat u selam ederim.
Üçüncü olarak, te'lîfine azm etmi olduum hyau Ulunu d dîn
kitabn yazmakta Allahu Teala'dan hayr ve yardm dilerim.
Dördüncü olarak, ey levm ediciler arasnda en ziyade taknlk
gösteren; gafil ve dalgn münkirler arasnda inkar ve yermekte an
giden çekitirici! Bit an önce senin taaccübüne [Kendini beenmene]
son vermek isterim.
Gerçekten, dilimden sükût düümünü çözüp konuma gerdan- lm boynuma geçirten ve beni konumaya sevk eden husus, senin,
cehaleti beenip batla yardmdaki inadn ve açk gerçei görmemekte
direnmen ile sahib-i erî'at Peygamber Efendimizin (S,A), haklarnda
:
«Kyamet gününde, en ar azab görecek olan, Allahu Tealann,
ilminden kendisim faydalandrmad alimlerdir.» (1)
buyurduu kimselerden ayrlarak, her ne kadar tamamn telafi
mümkün deilse de, ömründen boa geçen baz eksikleri tedarik etmek,
kalbini slah, nefsini tezkiye gibi, Hak Teala'nn emrettii kulIuk mertebesine yükselebilmek ümidi ile halkn merasiminden azck
ayrlmay tercih ve bu merasimlerden bir parça uzaklaarak ilminin
mûcibiyle amel etmek isteyenleri ayplaman olmutur.
Ömrüme yemin ederim ki, inkarda direnmenin tek sebebi, cemm-i
gafîri kaplayp ekseriyette olan bir hastalktan baka bir ey deildir.
Bu hastalk, davann sonunu düünmekteki kusûr ile, büyüklüünü
ve ehemmiyetini idrak etmemek, dünyann arkada kalp ahiretîn
bize yöneldiini, ecelin yaklatn, yolculuun uzun, azn az, tehlikenin
büyük, yolun kapal bulunduunu, Allah için olmayan ilmi ve
ameli, hakîkî sarraf olan Hak Teala'nn reddedeceini, büyük tehli-
Hak yolunun klavuzlar, peygamberlerin varisi olan hakîkî alimlerdir.
Halbuki bu zamanda böyle alimler hemen hemen kalmad. Ancak
taklîdcileri kald. Onlara da eytan nüfûz ederek çoklarn azdrd
ve her biri maddî menfaat sevdasna kapld. Bu sebebden ma'rûf
[iyilik] m ü n k e r [fenahk] ; m ü n k e r [fenalk] ma'ruf [iyilik]
sanld. Hatta dinin alameti bile gölgede kaybolarak hidayet yeryüzünden
kalkt. Böylece ilmi, insanlara, yalnz kargaalk çkaran
adi kimselerin arasn bulmakta Kad'larn ba vurduu îetva hükümlerinden
veya kendini beenenlerin hasmlarn ilzam ve onlara
kar üstünlüklerini Han için büründükleri c e d e 1 'den, veyahut
avam tabakasn aldatmak için vaizlerin muzahref [yaldzl] secî'li
sözlerinden ibaret imi gibi göstermee çaltlar.
Çünkü haram avlamak ve bunun için ebeke kurmakta bu üç
Allahu Teala'nn Kur'an- Kerîm'de, Jkh, hikmet, lim, ziya, nûr,
hidayet ve rfid diye adlandrd, Selef-i salihîn'in [îlk slam büyükleri]
takîb ettikleri ahiret yolu ilmi, insanlar arasndan dürülüp kaldrld
ve U mamen unutuldu.
Vakta ki bu hal, dîn namna zararl bir gedik ve karanla götüren
korkunç bir tehlike oldu, dînî ilimleri yaatmak, ilk mamlarn
yollarn açklamak, slam büyükleri ve Peygamberimiz katnda faydal
olan ilimleri anlatmak için bu kitab yazmay mühim bir vazife:
bildim.
ESERN TERTBİ
Kitab dört Rub a [cilde] ayrdm :
Birinci rub': ibadat:
ikinci rub' : Adat:
Üçüncü rub« : Mühlikat:
Dördüncü rub' da: Münciyat 'tr.
En önde ilim geldiği için hepsinin bana Kitabu'l-ilmM
koydum. Gayem, Allahu Teala'ya kulluk saylan ve Resûl'ü vastasiyle
bizlerden istenen ilm'in, hangisi olduunu anlatmaktr. Nitekim Peygamber
Efendimiz (S.A.) :
«lim örenmek, her müslümana farzd: » (2)
buyurmutur. Dier gayem faydal ilmi
tekim Peygamber Efendimiz (S.A.) :
ayrmaktr. Ni-
«Faydasz ilimden Allah'a snrz.» (3) buyurmutur.
Yine bunun gibi, zamane insanlarnn, nasl ilm'in özünü brakp
kabuu ile yetindiklerini ve serabm sahte parlaklna aldanarak nasl
doru yoldan ayrldklarn ortaya koymaktr.
1 inci RUB' (RUB'U'L - ÎBÂDÂT) 10 KTABI KTVA EDER:
1 — lim, 2 — Akaaid kaaideleri, 3 —Taharetin srlar, 4 — Namazn
srlan, 5 — Zekat'm srlar, 6 — Oruc'un srlan, 7 — Hacc'm srlan,
8 — Kn an okumann adab, 9 — Zikr ve dua, 10 — Çeitli
vakitlerde okunacak evradn, tertibi kitablar.
2 nci RUB' (RUB'U'L-ÂDÂT) 10 KTÂBI ÎHTVÂ EDER :
1 — Yemek adab, 2 — Nikah adab, 3 — Kazanç
A — Helal ve haram, 5 — nsanlar ile ho geçinme v
6 — Uzlet, 7 — Yolculuk adab, 8 — Sema' ve vecd, 9 — Emr-i ma ruf,
nehy-i münker [yilikleri emredip fenalklardan men' etmek], 10 —
Geçim adab ve Peygamberlik ahlak kitablar.
3 üncü RUB' (RUB'U'L-MÜHLÎKÂT) 10 KTÂBI HTVA EDER S
1 — Kalbin acaib hallerini açklamak, 2 — Riyazet, 3 — ki ehvetin:
Mide ve cinsi münasebet dükünlüünün tehlikeleri, 4 — Dilin
afetleri, 5 — Gazab [öfke], hkd [kin] ve hasedin [çekememezlik]
afetleri, 6 — Dünyann zerami, 7 — Servet ve cimriliin zemmi, 8 —Blya ve rütbe île mevkie dükünlüün zemmi, 9 — Kibir ve ucVm
zemmi, 10 — Guraru zemni kitablan,
4 üncü RUB' (RUB'UX-MÜNCYÂT) DA 10 KTÂBI ÎHTVÂ
EDER
:
1 *mm Tevbe, 2 — Sabr ve ükr, 3 *- Havf ve reca [Korku ve ünîd],
4 — Fakr ve zühd, 5 —~ Tevekkül [Allah'a balanmak] ve Tevhîd,
6 — Muhabbet, avk [iddetli istek], üns [bulumak, anlamak] ve
nza, 7 — Niyyet, sdk [doruluk] ve ihlas, 8 — Murakabe ve muhasebe,
9 — Tefekkür, 10 ~« Ölümü hatrlama kîtablar
.
RUB'U'L - BÂDÂT'da, fkh kitablarnda ihmal edilen, ibadetin
gizli kalan edeblerini, sünnetlerindeki incelikleri ve manalarn gizliliklerini
anlatacak ve açkhyacam. ilmiyle amel edenler bunlara
iddetle muhtaçtr; bunlar bilmeyenler ahiret alimi saylamaz.
RUB'U'L " ÂDÂT'da, insanlar arasnda cereyan eden muamelatn
derinlik, ve gizlilikleriyle yollarnn inceliklerini ve muamelatda kaçnlmas
gereken tehlikeleri, en ehemmiyetsizlerine varncaya kadar
anlatacam ki, hiç' bir Müslüman bunlardan müstani kalamaz.
. RUB'U'L - MÜHLÎKÂT'da, Kur'an^ Kerîm'de yasak edilen kötü
hûylar, nefs ile kalbi bunlardan temizlemei ve bu kötü hûylarn her
birinin ayr ayr ta'rîfini, sonra dou sebeblerini, sonra bunlarn
sebeb olduu afetleri, tehis ve alametlerini, tedavi ve kurtulu çarelerini,
Âyat- kerîme, Ehadis-i erife ve Selef-i salihînin bize ulaan
hallerine dayanarak anlatacam.
RUB'U'L - MÜNCYÂT'da, kullan Allahu Teala'ya yaklatran,
sddîkler ve mukarreblerin hasletlerinden olup, rabet edilen bütün
yi hasletleri, her hasletin hakikat ve mahiyyetini, güzel ahlak edinmenin
çarelerini, elde edilen iyi neticelerini, tannma alametlerini
ve rabet görmelerine sebeb olan faziletlerini, bu husûsdaki er'î ve
aklî deliller ile anlatacam.
ESERN BU MEVZÜDAK DÎER ESERLERE ÜSTÜNLÜÜ
Burada zikredilen mevzûlann bazlar hakknda kitablar yazlmsa
da bu kitab be husûsda onlardan ayrlmaktadr :
1 — Onlarn mulak olarak anlattklarm açklamas ve ihtisar
ettiklerini [ksalttklarn] mufassal bir ekilde anlatmas,
2 — Kark mevzûlann tertîbleyip dattklarn toplamas,
3 — Uzattklarm ksaltp açklamas,
4 — Tekrarlarn atp, yazdklarn intizama Koymas,
5 — Anlalmas güç olduu için hiç bir kitabda ele almmyan
ince mes'eleleri halletmesi bakmlarndan.
Her ne kadar bütün alimler ayn yolu tuttularsa da, bunlardan
bazlarnn bilip dierlerinin bilemedii, yahut bildii halde unutup
yazamad veya temas edebilmesine herhangi bir engelin mani olduu
hususatn bulunduu inkar edilemez.
te bu saydklarm eserin husûsiyetlerini tekil etmekte ve zikri
geçen ilimlerin hepsini içine almaktadr.
Beni, bu eseri dört bölüm halinde hazrlamaa sevk eden iki se-
Birinci ve asl sebeb : Tahkik ve tefhim bakmndan bu tertibin
zarûri oluudur Zira kendisiyle ahirete teveccüh edilen ilim, muamele
ve mükaefe olarak, ikiye ayrlr. Mükaefe ilmi'nden yalnz ma**
lûmun kefi'ni, muamele ilmi'nden de, malûmun kefiyle beraber
ameli kasdediyorum. Bu eserin gayesi, yalnz muamele ilmi ni açklamaktr;
yoksa kitablarda yazlmasna müsaade edilmiyen mükaefe'
ilmi deildir. Her ne kadar sddiklarn göz diktii ve isteklilerin son
emeli olan; muamele ilmi'nin kendisine ancak bir yol olabilecei
mükaefe ilini ise de, Peygamberler, insanlara sadece mükaefe'ye yol
gösteren muamele ilmi'nden bahsetmiler, halk idrakinin bu yükü
çekemiyeceini bildikleri için, mükaefe ilmi'nden temsili olarak îma
ve iaret yolu ile çok ksa bahsetmilerdir. Alimler de Peygamberlerdin
varisleri olduklarndan onlarn açtklar yol haricine çkamazlar,
Muamele ilmi de: 1 — lm-i zahir, yani a'zalar ile alakal ilimler;
2 — lm-i batn, yani kalbi ilimler olmak üzere ikiye ayrlr. A'zalar
ile alakal olan ya adet, veya ibadet olur. Allahu Teala'mn d hasselerden
gizledii kalbin hallerine gelince, onlar da mahmûd [makbûl]
ve mezmûm [kötülenmi] olmak üzere ikiye ayrlr. Bu vrziyet karsnda
zarurî olarak, bu ilim de, zahirî ve batm olmak üzere
ikiye ayrlm oldu. Üstelik a'zalar ile alakal ilm-i zahir de, yukarda
açkland gibi, adet ve ibadet olmak üzere ikiye ayrlnca, hepsinin
dört olduu meydana çkar. îte bu bakmdan, eser dörde bölünmütür.
Zaten muamele ilmi de bu dört bölümden ibarettir.
kinci sebeb : lim talihlerinin ciddî bir ekilde talib olduklar,
AUahu Teala'dan korkmyanlara kar, ona bürünüp iftihar etmee
ve nefs mücadelelerinde mevki* ve derecelerini ta'yîne yarayan Fkh
ilmi de dört bölüm üzerine kurulmutur. Sevimli kla giren sevilir.
Bu kitabn da Fkh'm bölümleri tertibinde yazlmasiyle ald letafet
bakmndan, gönülleri kendine çekeceini umdum. Nitekim büyükleonrin gönüllerini tababete çekmek isteyenler de, tbbî eserlerini yaldzl
cedvel halinde olan takvim eklinde süslediler ve adn «Takvîmü's-
Sthha» koydular ki, bu kabil levhalara alkn olanlar, tbbî eserleri
okumaa çeksinler... m
üphesiz ki, yalnz vücûd shhatini salayan tbb ilmini güzelletirip,
cazib bir hale sokmaktan, ebedî hayat te'mîn edecek olan
bu ilmi süsleyip cazip hale getirmek, elbette daha mühimdir. Bu ilmin
semeresi, sonu olmayan ebedî hayata tdatmc rûh ve kalb tabftbetidir.
Nerde bu ilim, net de ancak en yakn istikbalde ölüme mahkûm
olan bedenin tedavisine yarayan tb ilmi?!.,,
AUahu Teala'dan bizleri doru yola ulatrmasn dileriz. Allah,
cömerd ve kerîmdir.
EBÜ HÂMD MUHAMMED GAZAL I '
,
(Hicrî 495)