Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Hüsrev Gerede, hem cephelerdeki askeri başarıları hem de diplomasi masalarındaki zekâsıyla vatan mücadelesine damga vurmuş bir kahramandı. 1884 yılında Edirne Karaağaç’ta doğan Hüsrev Gerede, asker bir aileden geliyordu. Babası Korgeneral Mehmet Ali Paşa’nın izinden giderek Erzurum’da askeri idadiye kaydoldu. 1908’de Erkan-ı Harbiye’den kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu.
Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkasya Cephesi’nde görev yaptı. Mondros Mütarekesi sonrasında İstanbul’da kaldı ve sansür heyetinde çalışırken İngilizler tarafından tutuklandı. Erzurum’da Kazım Karabekir ile görüşmeler yapan Gerede, daha sonra Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkacak heyetine katıldı. Millî Mücadele’nin kritik belgeleri olan Havza ve Amasya Genelgelerinin hazırlanmasında önemli rol oynadı. Erzurum ve Sivas Kongrelerinde başkâtiplik yaptı, Misak-ı Millînin ilanında etkili oldu. Sakarya Meydan Muharebesi sırasında mecliste okunan bildirileri aktararak hitabet yeteneğini bir kez daha gösterdi.
TÜRKİYE’NİN İLK BÜYÜKELÇİLERİNDEN
Cumhuriyet’in ilanından sonra diplomatik kariyerine başlayan Gerede, sırasıyla Budapeşte, Sofya, Tahran, Tokyo ve Berlin’de büyükelçi olarak görev yaptı. Bulgaristan’da yasaklanan yeni Türk alfabesinin kabul edilmesini sağladı. İran Şahı Rıza Pehlevi’ye Atatürk devrimlerini anlatarak iki ülke arasında köprü kurdu. Japonya’da Ertuğrul Fırkateyni şehitleri anısına anıt yaptırdı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Berlin’deki kritik göreviyle Türkiye’nin tarafsızlığını korumaya çalıştı.
1946’da Brezilya’ya büyükelçi atanan Gerede, 1949’da emekli olduktan sonra anılarını yazmaya başladı. Askeri ve diplomatik tecrübelerini gelecek nesillere aktaran eserler kaleme aldı. 1962’de İstanbul’da vefat eden Gerede, Edirnekapı Mezarlığı’na defnedildi. Nişantaşı’nda ikamet ettiği sokağa adı verilerek anısı yaşatıldı. Atatürk’ün “ilk inkılap ve müşkülat arkadaşım” dediği Hüsrev Gerede, Türk tarihinde hem askeri hem de diplomatik alanda unutulmaz izler bıraktı.