Bu yanlışa dur demeli!

Eğitimde çağ atlamak, uluslararası modern kültürle yarışmak ve onların ilerisine geçmek gibi sayısız hedeflerimiz olabilir. Her eğitimcinin de kendi özelinde belirlemiş olduğu bir hedefi olabilir. Tüm bu hedeflere ulaşabilmek için doğru yolda yürümek, doğru tutum ve davranışları sergilemek gerekiyor. Bazen bir yanlış beraberinde birçok doğruyu götürebiliyor. İşte bu nedenle her hamleyi doğru hesaplayıp ona göre planlama yapmak gerekiyor. Toplum içerisinde gözüme ilişen, dikkatimi çeken bazı yanlışlar var. Zaman zaman yazacağım köşe yazılarımla bu yanlışlara değineceğim.

Hepimiz biliyoruz ki bir birey üzerinde iç motivasyon, dış motivasyondan daha etkilidir. Bireyin kendini motive edip bir hedefe odaklanması, dışarıdan bir başkasının onu motive etmesinden çok daha etkilidir. Benzer şekilde iç pekiştireç de dış pekiştireçten daha etkilidir. Bir bireye dışarıdan verilecek herhangi bir ödül, takdir etmek, alkışlama vb durumlar, bireyin kendini ödüllendirmesi, teşvik etmesi, başardıkça kendine yeni hedefler koyması ve kendini ödüllendirmesi çok daha etkilidir.

Demem o ki bireyin içinden gelen bir hareket, istek, arzu, yönelim, saik, güç gibi etmenler çocuğun başarısı, güdülenmesi, hazırbulunuşluğu, ders çalışması, iyi ahlaklı olması, dürüst olması gibi birçok durum için dışarıdan yapılan teşviklerden, yönelimlerden, güdüleyici güçlerden çok daha etkili…

Peki, madem içten gelen etki, dıştan gelen etkiden çok daha etkili ise neden bireyin kendini sorgulaması yerine biz, toplum olarak bireyi sorguluyoruz? Hatta yargılıyoruz, mahkum ediyoruz? Bireyin kendini sorgulamasına fırsat tanımadan, bizim bireyi sorgulamamız ve hatta yargılamamız yanlış değil mi? Bireyin, kendini sorgulayıp doğruya yönelmesi mi daha etkili olur, dışardan bir sorgulama yapılması mı? Bu hepimiz için geçerli; neden biz kendimizi sorgulamamıza fırsat tanımadan bir başkası ya da başkaları bizi sorguluyor, hatta sorgulamanın ötesine geçip ahkam kesiyor, yargılıyor, mahkum ediyor? Suçsuz olduğumuz birçok konuda başkaları nezdinde hatalı görünmemiz, suçlu görünmemiz, yapılan bu yanlış yaklaşımın, sorgulamanın, yargılamanın ve mahkum edilmenin bir sonucu değil mi? Biz mi bu fırsatı başkalarına veriyoruz başkaları mı bizim üzerimizde tasarruf hakkını gasp ediyor sizce? Biz başkalarına bizi sorgulama, yargılama, mahkum etme fırsatını vermeden onların bunları yapmalarına ne diyebilir, önleyebilir miyiz sizce? Tıpkı yukarıda verilen motivasyon, pekiştireç örneğinde olduğu gibi biz kendimizi sorgularsak, gerektiğinde de yargılarsak, bu bizim kişiliğimiz, karakterimiz üzerinde daha etkili olmaz mı? Yanlışa yönelme ihtimalimiz azalmaz mı? Toplumda suça itilen çocuklar, yanlışa yönelimler, yapılan hatalar hepsi toplumun o bireyi yargılaması, sorgulaması nedeni ile çocuğun hata yapma ihtimalini arttırdığından değil midir? Yanlışı yapan, suça itilen o bireyleri toplum olarak biz sorgulamayı, yargılamayı yapmazsak, kendileri bunu yapsalar idi kim bilir belki de hata yapma ihtimalleri azalacaktı.

Toplum olarak birçok şeyi hesabımıza geldiği gibi anlıyoruz. Yanlış anlamaya müsait bir toplumuz ne yazık ki. O nedenle benim söylediklerim de yanlış anlaşılsın istemem. Ben sadece iç motivasyon, sadece iç pekiştireç olsun ya da sadece iç sorgulama olsun demiyorum elbette. Yeri geldiğinde, yani doğru yer ve zamanda, yeterli ölçüde dış motivasyon da, dış pekiştireç de olacak dış sorgulama da... Ama her önüne gelen bizi sorgular, yargılar, mahkum eder, ahkam keser ise işte o vakit biz yol almaktan öte geriye doğru gitmiş oluruz. Toplumda gördüğüm yanlış bu işte. Herkes, her önüne geleni eleştiriyor, sorguluyor, bireyin kendini eleştirmesine yani öz eleştiri yapmasına, iç sorgulama yapmasına fırsat tanımıyor. Bireyin yaptığı öz eleştiri, iç sorgulama, toplumun yaptıklarının gölgesinde kalıyor. Bireyin kendini sorgulaması bir sanattır; okuma sanatıdır. Kendini sorguladıkça kendini okur, güçlü ve zayıf yönlerini, eksik ve hatalarını, iyi yönlerini görür. Farkına varır, farkındalık oluşur.

Bu yazı bizim kendimize öz eleştiri yapmamıza, kendimizi sorgulamamıza, kendimizi okumamıza fırsat tanımadan, yalan yanlış bilgiler ile hakkımızda ahkam kesen, hüküm veren, yargılayan, sorgulayan henüz daha bir kitap bir gazete bir dergi okumamış, sokak jargonu ile konuşan kişi ya da kişiler için “dur demek” adına yazıldı. Ortada bir yanlış yok iken, arkamızdan veya yüzümüze karşı bize yanlış yapıyorsunuz muamelesi yapan her kim olursa olsun onlara dur demek bizim elimizde. Ve bu dur diyebilmeyi toplum olarak çocuklarımıza da kazandırmalı.