​II. Yeditepe Bienali: Çerçevelerden Bir Çerçeve (3)

Dr. Erkan Çav

Yeditepe Bienali'ne Türkiye'nin ve dünyanın ihtiyacı var

• Türkiye’nin ve Dünyanın Yeditepe Bienali’ne, sanatın, düşüncenin ve kültürün gelişmesi için ihtiyacı var. Yeditepe Bienali’nin varlığını sürdürmesi, düzenli olarak yapılması, kendini geliştirerek kök salması; bu topraklardaki geleneksel kültür ve medeniyet birikiminin, derinliğinin ve tasavvurunun tarihten bugüne ve geleceğe ilerlemesi için vazgeçilmez değerdedir.

Görsel malzeme

II. Yeditepe Bienali’ni, basılı görsel malzeme açısından yetersiz bulduk. Bienal Kataloğu’nun basılı hali bulunmuyor, bu konuda bienal web sitesinde bir açıklamaya rastlamadık veya henüz kataloğun basılmış hali paylaşılmadı. Ancak kataloğu bienal web sitesinden PDF dosyası olarak indirebiliyorsunuz. Bununla birlikte prestijli bir bienal olunacaksa eğer, ücreti karşılığında dahi olsa Bienal Kataloğu’nun basılmış halinin olması gerekir. Bu bienale yük getirmez, aksine prestij, sanatsal hassasiyet, fikrî değer ve fizikî arşivleme imkânı sağlar. Bu kataloglar üniversite kütüphanelerinde, sanat merkezlerinde ve ilgili kişilerin koleksiyonlarında yer alarak ülkenin ve dünyanın sanat arşivine katılır. Aynı yaklaşım birbirinden güzel bienal afişleri için de düşünülebilir. Ücreti karşılığında bu afişlerin basılı görselleri toplumla paylaşılabilir.

Her şeyin dijitalleştirilmesi bizatihi sanatın kendisine aykırıdır, hatta bizzat Yeditepe Bienali’nin ruhuna aykırıdır. Görsel malzemenin çok daha zengin olması beklenirdi. Yedikule Hisarı için mekânın özellikle avlu bölümünde “Bienal Panosu” konularak gelenlerin bir hatıra olarak bu pano önünde fotoğraf çekmeleri sağlanabilirdi. İlk Yeditepe Bienali’nde olduğu gibi A6 boyutunda bir katalog basılabilir, küçük boyutlarda katlanılabilen bir harita uygulaması yapılabilir veya Yeditepe Bienali için özel olarak tasarlanmış bir telefon uygulaması ile farklı bir çalışma olabilirdi. Basılı görsel materyaller konusunda geliştirmeler yapılmalıdır. Bunun ötesinde bienallere katılan eserlerin biblolarını, küçük modellerini, basılı materyallerini, kopyalarını, magnetlerini ve çeşitli uygulamalarını içeren ürünler, bienal logolu eşyalar ve mümkün olan farklı hediyelik ürünlerin uygulamaları da Yeditepe Bienali kapsamında gündeme alınmalıdır.

Aksaklıklar çözüldükçe nitelik, kalite, süreklilik ve kalıcılık artar

Dile getirilen olumsuzluklar ve eksiklikler azaltıldıkça daha iyi bir Yeditepe Bienali ile karşılaşacağımızı düşünüyoruz. Bunun için daha yoğun bir çalışma gerekir. Bunu sağlayacak temel şart ise “Bienal hazırlama, fikrini oluşturma, istişare ile paylaşma, olgunlaştırma, sanatçılara ve eserlere ulaşma, bunların bütünlüğünü inşa etme, uygulama ve topluma sunma” gibi belli başlı süreçleri “profesyonel” bir anlayışla yürütecek kurumsallaşmanın ve kurumlaşmanın gerçekleştirilmesidir: Sürekli açık bir ofis ve süreci canlı tutan profesyonel bir kadro.

Kaliteli bir bienal uygulaması, alan dışından gelen ve değişen kadroların inisiyatifi ile değil, bu işi “profesyonel” olarak hayatının amacı, içeriği ve mesleği haline getirmiş, alanına hâkim, nitelikli, birikimli ve kaliteli isimlerle çalışılarak sağlanabilir. Sistemli, düzenli ve disiplinli çalışılması, karar verilen tarihlere, saatlere ve çalışma ilkelerine bienal boyunca tam uyum olması, idari ve sanatsal yönetimlerin süreçlerde tam uzlaşma sağlaması ve ilgili kararlara uyulması, bienalin tüm paydaşları ile anlamlı ve güçlü iletişim ve ilişkilerin yürütülmesi; hedefe giden yolu belirler. Bu temel olgulara dikkat edildikçe bu sanat hareketinin etkinliği, kalitesi, başarısı ve en önemlisi kalıcılığı giderek artacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı tarafından himaye edilen ve desteklenen, ulusal ve uluslararası alanda ismi bilinen, yani bir “Marka Bienal” olmasını istediğimiz Yeditepe Bienali Sanat Hareketi’nin detay özelliklerde, işlerde ve uygulamalarda daha başarılı olmasını bekliyoruz. Küresel ölçekte bir sanatsal etkinlik ve çekim merkezi olarak Yeditepe Bienali’nin kalıcılaşmasını amaçlıyorsak, eleştirilerden olumlu dersler alınacak, aksaklıklar, eksiklikler ve hatalar çözülecektir. Böylece, her bienal bir diğerinin üstüne koyarak, katkı vererek, geliştirerek, sürekli yenilenerek, yeni bir “Çerçeve” ile topluma ve ülkemize hizmet edecek, geleneksel İslâm sanatlarını, sanatçıları ve eserlerini destekleyerek “geleneğin geleceğe yeniden/dönüştürülerek/yenilenerek aktarımında” kalıcı bir köprü, ondan öte küresel ölçekli bir merkez olacaktır.

Başarılı Uygulamalar Ve Olumlu Gelişmeler

Sergilerin tamamının ücretsiz gezilebilmeleri, 10-18 saatleri arasında gün boyu kesintisiz açık olmaları, web sitesinde mekânları içinde sanal tur uygulaması ile sergilerin görülebilmeleri, basılı, görsel ve sosyal medyanın çok yönlü kullanımı ve aktarımı ile toplumun dikkatini çeken faaliyetler açısından II. Yeditepe Bienali’nin, I. Yeditepe Bienali’ne göre daha etkili ve başarılı olduğu görülüyor. Bununla birlikte toplumsal katılımı artıracak her türlü tanıtım ve paylaşım imkânı, turlar, katılım teşvikleri, öğrencilere özel uygulamalar, bienalin dokümantasyonu için belgeselinin hazırlanması, ilgili ve benzeri tüm faaliyetler yapılmalıdır.

Güvenlik uygulaması sistemleşmiştir. Mahzen, Yedikule Hisarı, Küp Cam Galeri ve Süleymaniye Külliyesi İmareti Darüzziyafe’de sergileme mekânlarının kamera sistemleri, güvenlik elemanları ve sanat eserlerinin/uygulamalarının sorumluları kişiler ile dikkatle kontrol edildiği ve korunduğu gözlenmiştir. Bu konu, I. Yeditepe Bienali’ne göre daha iyi olunan bir uygulama olmuştur. Önlem almak, sanata, sanatçıya ve sanat eserlerine verilen değerin bir göstergesidir. Aynı zamanda tüm topluma açık mekânların güvenliğini sağlamak, beklenmeyen olası sorunları ortadan kaldırır.

Bienalde karşılaşılan tüm kadroların, işlerini severek yaptıkları, sanatseverlere yardımcı olmak için hazır ve hevesli oldukları gözlemlenmiş, sergiden sanat zevki almak açısından en yüksek verimin alınmasını sağlamayı hedefledikleri görülmüştür. Böylece ziyaretçilerin dikkatlerini sergilere vermeleri, eserleri farklı boyutlarıyla tanımaları ve bienali anlamaları için destekleyici koşullar sağlanmıştır.

Yedikule’de turla yapılan sergi gezileri verimli olmuştur. Rehberlerin sergiyi içselleştirdikleri ve adeta hissederek aktardıkları, bilgilendirici ve zenginleştirici bir rehberlik yaptıkları görülmüştür.

I. Yeditepe Bienali’nde bazı sergileme mekânlarının açıklanan tarihlerden 1 hafta, 10 gün, hatta 15 gün önce kapanarak sergilerine son vermeleri, örneğin son gün saat 18.00’e kadar değil, gün içinde eserleri ve uygulamaları toplamaya başlamaları gibi sorunlar vardı. Düzensiz, sistemsiz, açıklanan günlere ve saatlere uymayan sorumsuz bir tavır görülmüştü. II. Yeditepe Bienali’nde bunların düzletildiği, eğer bazı sergiler daha önce kapanacaksa bunların tarihlerinin verildiği görülüyor. Süleymaniye Külliyesi İmareti Darüzziyafe Sergisi bu şekilde bir uygulamaya tabi tutulmuştur. III. Yeditepe Bienali’nde bu konunun tekrar sorun olmayacağını umuyoruz.

Nihayetinde, II. Yeditepe Bienali, I. Yeditepe Bienali’ne göre sanatçı, eser, mekân ve sanatsal genişlik açısından daha dar bir kapsamda olmakla birlikte, bu sanat hareketinin salgın koşullarında yapıldığı dikkate alınırsa, mevcut organizasyon ve uygulamayı başarılı görüyoruz.

Gelecek, nasıl bir “Çerçeve” getirecek

Yeditepe Bienali, İslâm sanatları merkezinde günümüz sanat uygulamaları ile bütünleşerek kendini çoğaltmakta, zenginleştirmekte ve dönüştürmekte, bunun ötesinde binlerce yılı bulan ruh ve zihin, duygu ve düşünce, kültür ve medeniyet zemininde içsel sorgulamaya, soru sormaya ve tartışmaya imkân vererek tarihsel ve coğrafi olarak dikey eksende, günümüz sanat yaklaşımları farkları açısından ise yatay eksende düşünme kapılarını açmakta ve yeni düşünceler ve uygulamalar geliştirilmesini sağlamaktadır. Yeditepe Bienali’nin, iki yıllık veya farklı aralıklarla ancak düzenli periyotlarla ve nitelikli mekân-eser seçmeleri/yerleştirmeleri/uygulamaları ile; geleneksel İslâm sanatlarını, Türkiye’yi ve dünyayı temsil eden sanatçılarla ve eserlerle devam etmesini diliyoruz. III. Yeditepe Bienali’nin ilk ikisinden elde edilen tecrübelerle ve birikimle daha nitelikli hazırlanmasını, olmasını ve yapılmasını bekliyoruz.

Yeditepe Bienali, Türkiye’nin vazgeçilmez değeridir

Türkiye’nin ve Dünyanın Yeditepe Bienali’ne, sanatın, düşüncenin ve kültürün gelişmesi için ihtiyacı var. Yeditepe Bienali’nin varlığını sürdürmesi, düzenli olarak yapılması, kendini geliştirerek kök salması; bu topraklardaki geleneksel kültür ve medeniyet birikiminin, derinliğinin ve tasavvurunun tarihten bugüne ve geleceğe ilerlemesi için vazgeçilmez değerdedir.

II. Yeditepe Bienali ile, bu sanat hareketinin, Geleneksel İslâm Sanatları merkezli, ancak modern sanat uygulamaları ile birlikte gelişen, her bienalde seçilen ve seçilecek yeni odak noktaları ve temalar ile yeni mekânlardaki sanatsal uygulamalarla sürekli kendini yenileyen, geliştiren, çoğaltan bir yapısı olacağı tescil edilmiştir. Mekân ve sanat eserleri/yerleştirmeleri/uygulamaları arasındaki örtüşme, uyum ve bütünlük Yeditepe Bienali’nin karakterini, kimliğini ve amacını ortaya koyacak, sürekliliğini ve kalıcılığını belirleyecektir. II. Yeditepe Bienali, bu yönde bir ilerleme olduğunu somut biçimde ortaya koymuş, gelecek için umutları güçlendirmiştir.

Teşekkür

Yeditepe Bienali’ni himayelerinde destekleyen Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, bienalin sorumluluğunu üstlenerek süreci yürüten Fatih Belediyesi ve Klasik Türk Sanatları Vakfı, diğer taraftan Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Vakıflar Müdürlüğü gibi bienali destekleyen farklı resmi ve özel kurum ve kuruluşlar, bienalin Küratörü Bülent Karpat ve ekibi, idari, güvenlik ve uygulama kadrosunun üyeleri, eserleri, yerleştirmeleri ve uygulamaları ile katılım sağlayan sanatçılar güçlü bir teşekkürü hak ediyor.