Ne oldu Paşinyan?
Ermenistan’da 2018 yılı başında sokak gösterileri ile Başbakanlığı ele geçiren Nikol Paşinyan, parlamentoda çoğunluğu elde etmek için de ülkeyi erken seçime zorladı, 2018 yılının sonuna doğru yapılan seçimde eski Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ın partisini sandığa gömerek çoğunluğu sağladı.
Geçmişte uyanık bir gazeteciydi. 43 yaşında başbakan olduktan sonra Karabağ’daki değerli madenleri paylaşmış olan eski cumhurbaşkanlarını ekarte ederek değerli taşların kaçakçılığına başladı. Bu değerli taş kaçakçılığını askeri uçaklarla yaptığına dair söylentiler Ermenistan’da ayyuka çıktı.
Paşinyan bununla yetinmedi. Ülkesindeki huzursuzlukları ört bas etmek için taraftarlarının yüzünü dışarı çevirmeye karar verdi ve Azerbaycan’a saldırmaya başladı. ABD ve Fransa’daki Ermeni lobilerinin iteklemesi ile kendisi gibi acemi bir politikacı olan Macron’un gazına geldi. Kendisinden öncekiler Karabağ’ı işgal etmişti. Şimdi o da yeni topraklar işgal ederek içerideki sıkıntıları unutturmak niyetindeydi.
Fakat ülke yönetmek gazetecilik yapmak gibi değildi. Azerbaycan’ın ve Türkiye’nin gücü hakkında yeterince fikri yoktu. Onu gaza getirenler hem ciddi paralar gönderiyor, hem sürekli pohpohluyorlardı. İşe Azerbaycan’ın Tovuz şehrine saldırmakla başladı. Ancak Tovuz, petrol ve gaz boru hatları ile çok önemli ulaşım ağlarının merkezindeydi.
***
Tovuz’un işgal edilmesi Türkiye’yi de doğrudan ilgilendiriyordu. Türkiye acilen devreye girdi. Azerbaycan ordusu ile ortak tatbikatlara başlandı. Yıllardır Türk ordusunun sistem kurup geliştirdiği Azerbaycan silahlı kuvvetleri artık savaşa hazırdı. Tek problem 27 yıldır ordunun başındaki Rus artığı Genelkurmay başkanıydı. Onu diskalifiye etmekle işe başlandı. Sıra saldırgan Ermenilere gelmişti. Türkiye, tatbikat için giden F- 16’larını geri çekmeyerek Azerbaycan’a tam desteğini açıkladı.
Ermeniler, Rusların kendilerine verdiği son model hava savunma sistemlerine çok güveniyordu. Ermeni bir generalin itirafı ile savaş başladıktan sonra Türklerin bu sistemleri çözmesi dört gün sürdü. Dört günün sonunda Türk SİHA’ları ile hepsi hurdaya çıkarıldı. 44 günlük savaş sonunda Ermenistan binlerce askerini, miyarlarca dolarlık silah ve mühimmatını kaybetti. Çok ağır bir yenildi aldı. Zaten askerleri cepheden kaçıyordu. Putin devreye girmezse hepsi yok olacaktı.
Ateşkes anlaşması sonucu önceki gün Ermeniler Ağdam’ı boşaltarak teslim etti. Fakat geride bıraktıkları manzara içler acısı… Harabeye dönmüş bir şehir, 28 yılda yağmalanan Azerbaycan toprakları, işletilen altın, civa ve diğer maden ocakları… Vatanlarını terk etmek zorunda kalan Azerbaycan Türklerinin zararı korkunç boyutlarda.
***
Ermeniler, işgal ettikleri sivil yerleşim birimlerini, okul, hastane, yönetim merkezi, mescit, mezarlık ve tarihi abideleri tamamen tahrip ettiler. Geçmişte tahrip etmedikleri yerleri de şimdi yakıp yıkarak geri çekiliyorlar. 28 yıldır Ermenilerin işgal altındaki Dağlık Karabağ ve diğer Azerbaycan topraklarından geriye sadece harabeler kaldı. Azerbaycan yetkilileri ve yabancı uzmanlar şimdi işgal altındaki Karabağ ve Azerbaycan topraklarındaki maddi ve manevi zararı hesaplamaya başladı.
Bundan sonraki aşama, uluslararası mahkemelere müracaat ederek Ermenilerin verdiği zararların tazminini istemek olacak. Bunun için çalışma grupları kurularak tespitlere başlandı. İşgalden kurtarılan bölgelere uluslararası kuruluşlar ve bilirkişi heyetleri de davet ediliyor. Yakılan ormanlar, tarım alanları, madenler ve tahrip edilen şehir ve köylerde tespitler yapılıyor. Zararın yaklaşık 50 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.
Cepheyi bırakıp kaçan askerler ile Karabağ ve Azerbaycan topraklarına kaçak olarak yerleştirilmiş olan sivil nüfusun geri dönmesi ile oldukça zor durumda kalan Ermenistan bir de ağır bir savaş tazminatı ile karşı karşıya kalacak. Bu tazminatı verememesi durumunda ise Azerbaycan’ın toprak talebi olacak. Ağır bir yenilgi alan Paşinyan’a en fazla koyan ise yardım için elini ayağını öptüğü Putin’in arabuluculuğu ile yenilgiyi kabullenmiş olması… Ermenistan’ı bekleyen asıl zorluk, Ağdam’dan sonra Kelbecer ve Laçin’i terk etmesinden sonra başlayacak.
