Dört yıl önce yazmıştım…
Dörtyıldır
üzerinde çalışılan, fakatTBMM’ye getirilemeyen Yeni Hal Yasası’nın akıbetinin
ne olduğu, ne olacağı hususu, marketlerde gıda fiyatları arttıkça, çarşı Pazar
karıştıkça gündeme gelmeye devam ediyor.
Yeni Hal
Yasası, hallerdeki bazı mafya
yapılanmalarını ortadan kaldıracağı ümidiyle dört gözle bekleniyor.
Mafya
yapılanmaları terör örgütlerinin
kolları, uzantıları, finans kaynakları haline gelmiş durumda.
Hallerdetekelleşmenin,
mafyalaşmanın göstergesi;bazı
komisyoncuların 75, bazı aşiretlerin135 şirketi var…
Akrabalar
üzerine kuruluyor; daha vahimi sahibi mezarlıkta
şirketler...
Belirli
periyodlarla açılıp kapatılıyorlar…
Nedeni;
Vergiden kaçmak, vergi kaçırmak…
Kardeş
kapatıyor, abisi açıyor, abi kapatıyor, amcası açıyor, amca kapatıyor, dayı,
yeğen, teyze çocukları…
Mevcut hal yapılanması
kontrol edemeyecekleri, kendilerinden olmayanlara hayat hakkı tanımıyor.
Şirketlerin tekelden
yönetilmesi, kontrol edilmesinin sebebi;
Hale giren
yaş sebze meyveleri şirketler üzerinden
dolaştırıyorlar.
Böylelikle ürün 25-30 kat zamlanarak halden çıkartılıyor.
Üreticiler
komisyonculara bağlı çalışıyor, onların sağladığı desteklerle üretim yapıyorlar.
Ürünlerini
hale getirip komisyoncuya teslim ediyorlar.
Komisyoncu
ürünü satın almıyor, aracılık yapıyor; üreticinin ürününü kendi şirketlerine
pazarlıyor.
Devran 1951’den beri, 74 yıldır böyle
gelmiş böyle gidiyor…
Hallerde tekelleşmeyi
kırmak üzere devlet müdahalesine komisyoncular itiraz ediyor;
‘Asıl engellenmesi
gereken zincir marketlerin piyasayıkontrol
edebilecek kadar yaygınlaşmış ahtapot
kolları...
Zincir
marketler, ürünü halleri aradan çıkartarak direk tarladan alıyorlar.
Öyle olunca
fiyatları istedikleri şekilde ayarlayarak tüketiciye
hayatı zindan ediyorlar...!
Yeni Hal
Yasasında, tedarik zinciriHal Kayıt Sistemiyle şeffaf şekilde izlenebilmesi, fiyatları
şişiren uygulamaların önüne geçilmesi bekleniyordu.
Türkiye’de
yaş meyve sebze piyasasının yarısından fazlası zincir marketlerin kontrolünde…
Sektörde 5 zincir marketin pazar payı
yüzde 65…
Tarlada üretilen ürünün sadece yüzde
35’i hale uğruyor.
Yeni
düzenlemede, ürünün zincir marketler tarafından tarlada kapatılması
yasaklanarak hallerde satılmasızorunlu olacaktı.
Komisyonculara
göre, zincir marketlerle üretici arasında kontrol merkezi olmadığı takdirde fiyat
istikrarı mümkün olamayacak;
‘Ürün hale gelmiyor abi, nasıl
kontrol edeceksiniz?’
Yeni Hal
Yasası doğrudan üretici kooperatiflerine hallerde yer vermeyi ön görüyordu.
Üreticilerin
ürünlerini halde satmalarını cazip hale getirmek üzere bazı teşviklerin sisteme
dâhil edilmesi; mevcutüretim, gübre, tesis desteklerinin arttırılacak
yaygınlaştırılması, KDV muafiyeti, nakliye kolaylıklarıyla, tekelleşmeninönüne
geçilecekti.
Peki, mafyalaşmanın önüne
geçilebilecek mi?
Güney
Doğu’dan başlayarak, Türkiye’nin merkez
hallerinde PKK baskısıönlenecek mi?
İşte asıl
soru, asıl mesele…
İşte, Yeni
Hal Yasası hazırlık çalışmalarınınziyadesiyle uzun sürmesininsebebi…
Başka sebep;
Tarım, Teknoloji, Ticaret, Hazine Bakanlıklarının, ticari, teknolojik, ekonomik
mevzuatları görev alanlarına göre yeniden düzenlerken karşılaştıkları sıkıntılar…