​Araç satışı serbest, ilan vermek yasak

Son dönemde hepimizin bildiği bir problem var, o da sıfır araç tedarikinde yetersizlik olduğu için ikinci el araçlara olan talep nedeniyle fiyatlar yükseldi. Hükumet de bu konuyu çözebilmek için bazı tedbirler getirdi, ilk olarak Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a dayanarak çıkartılmış bulunan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik içine geçici şu madde eklendi; “ikinci el kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenler, otomobil ve arazi taşıtlarının pazarlanmasını veya satışını ilk tescil tarihinden itibaren altı ay ve altı bin kilometre geçmedikçe 1/7/2023 tarihinden önce doğrudan veya dolaylı olarak yapamaz. Bakanlık, bu tarihi altı aya kadar uzatmaya yetkilidir.” düzenlemesi getirildi. Bununla, ikinci el araç satışı yapılabilmesi için sıfır aracın ilk tescilinden itibaren ya 6 ay geçmesi ve aracın 6.000 KM kullanılmış olması şartı getirilmiş oldu.

Bu düzenleme sorunu çözdü mü? Çözmedi, neden? Sıfır araçları alanlar ikinci elde satarken yine piyasadaki arz ve talebe göre fiyatlama yaparak alım satıma devam ettiler. Bu sınırlamalar yeterli olmayınca, şimdilerde de bu Yönetmeliğe şu maddeyi ekledi; “İlan Kısıtlaması Geçici Madde 3- (1) İkinci el motorlu kara taşıtlarının üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlanması bu maddenin uygulanması bakımından ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti kabul edilir. (2) İkinci el motorlu kara taşıtlarının üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlaması 1/1/2024 tarihine kadar yapılamaz. (3) İkinci el motorlu kara taşıtı satışına yönelik ilan verilmesine aracılık eden gerçek veya tüzel kişiler, ikinci fıkraya aykırı ilan girişi yapanları ilan yayımlanmadan önce uyarmakla ve anılan fıkraya aykırı ilanlar ile ilan sahiplerine ilişkin tüm bilgileri Bakanlığın taleplerine uygun olarak Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. Uyarma yükümlülüğü, ilan verene taşıtın üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatı bilgisini ve girişi yapılmak istenen ilan fiyatının bu Yönetmeliğe aykırılık teşkil edeceği bilgisini içerir. (4) Bakanlık, ikinci fıkra uyarınca ikinci el motorlu kara taşıtlarının sınıfını, markasını, tipini, cinsini, model yılını ve aksesuar ve/veya donanım eklenmesi halinde, üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerine eklenebilecek azami tutar ve/veya oranı belirlemeye yetkilidir.” bu düzenleme ile araç satışlarında girilecek ilanlara azami rakam sınırlaması getirilmiş oldu. Ancak açıklıkla görüldüğü üzere, mevzuatta, “üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlaması” yasaklanmıştır. Bununla birlikte, aracın “üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan” satılması yasaklanmış değildir. Madde sadece ilan fiyatı sınırlaması getirmiştir, satış fiyatı sınırlaması veya yasaklaması getirmiş değildir. Buna ilave olarak anılan sınırlama bir Yönetmelik hükmü ile yapılmıştır.

Bu uygulama serbest piyasa ekonomisi ve Anayasa Hukuku ilkeleri açısından doğru olmuş mu buna da bakılmasında fayda var. Öncelikle sorunun temeli nedir? Sıfır araç arzı (üretimi ve ithalatı) talebi karşılamıyor, yani, sorunun temelinde sıfır araç yetersizliği var. Öyleyse problemi çözmek için öncelikle sıfır araç arzını artırmak lazım. İkinci olarak, ikinci elde talep var ve piyasa sürekli artıyor. Peki, diğer fiyatlar yerinde sayıyor da sadece araç fiyatları mı artıyor? Hayır, bütün fiyatlar TÜİK verilerinin çok üzerinde artıyor. Mesela bundan 4-5 ay önce bir araç 100.000 Euro idi ise, şimdilerde 95.000-100.000 Euro civarında satılıyor, sadece TL bazında rakam arttı, döviz bazında fiyatlar geriledi. Öyleyse elinde aracı olanların da fiyatı TL bazında artırması son derece normal, piyasa ekonomisinin gereği bu... Öte yandan ülkemizde onbinlerce oto galeri var, bunların elinde yüzbinlerce satılık araç var. Bu kişiler bu araçları hangi fiyattan aldılar? “üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının” altında bir fiyattan mı yoksa piyasadaki fiyattan mı? Kesinlikle piyasada geçerli olan fiyattan. Bu durumda insanlara aldığınız aracı aldığınız fiyattan daha düşük fiyattan satmak zorundasınız demek fevkalde abes ve serbest piyasa ekonomisi kurallarına da aykırı.

Hukuki açıdan ise, fiyata ilişin ilan verme sınırlaması getirmek ve ihlal edenlere ceza uygulamak vs dediğiniz şey düpedüz temel hak ve özgürlüklere sınırlama getirmektir. Anayasa gereğince de suç ve ceza kanun ile konulur, mülkiyet hakkı sadece kanun ile sınırlandırılabilir. Yani, bu tür sınırlamalar sadece Kanun ile yapılabilir. Yönetmelik ile ilanlarda fiyat sınırlaması getirmek ve ihlal edenlere de ceza vermek açıkça anayasaya aykırıdır.

Serbest piyasa ekonomisinin uygulandığı ülkemizde fiyatların böyle suni şekilde sınırlandırılması girişimleri doğru değil. Yapılması gereken çok açık; piyasa ekonomisi kurallarına uygun ve hukuku ihlal etmeyen düzenlemeler, iş ve işlemler yapmak. Hükumet ırmağın akışını düzenlemelidir. Irmağı tersine, yukarı doğru akıtmaya çalışmak mümkün değildir. Yapılması gereken belli işte; Avrupa ülkelerinde araç arzı sorunu olmadığı için ikinci el fiyatları aşağı düşüyor, bizde sorun var, yani ülkemize yeterli sayıda sıfır araç girişi yapılmıyorsa bunun sebebinin sorgulanması, neden ülkemize yeterli sayıda araç satılmadığının araştırılması lazımdır. Sorunu kaynağından çözen yaklaşımları bırakıp soruna çözüm olmayacak pansuman görünümlü bandajlama ile sorun çözülmez.