Cebelitarık’tan Hürmüz Boğazına Uzanan Gerginlik
Küresel güç mücadelesinde denizler her zaman jeopolitik rekabetin odak noktası olmuştur. ABD Bahriyesinde uzun yıllar görev yapmış olan Amiral Alferd Thayer Mahan, denizlerin dünya hâkimiyetiyle olan bağlantısını ‘’Deniz Gücünün Tarihe Olan Etkisi’’ kitabında tartışmıştır.(1660-1783 ve 1783-1812)
Mahan kitabında denizleri şöyle tarif eder: ‘’Denizler siyasi olarak büyük bir caddedir fakat şartlara göre belirli yönleri diğerlerine tercih edilebileceği unutulmamalıdır.’’ Alman İmparatoru Kayzer Wilhelm bir konuşmasında diyor ki: ‘’Amiral Mahan’ın kitabını adeta su gibi içmiş bulunuyorum. Bizim geleceğimiz sularda yatıyor.’’
Demem o ki, geçmişten günümüze kadar ekonominin esasını teşkil eden ticaret ağırlıklı olarak deniz yollu ile yapılmaktadır. 19’uncu ve 20’nci yüzyılın ilk çeyreğine kadar dünyanın en büyük Deniz Gücü İngiltere’nin elindeydi. İngiltere İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Deniz Gücünü ABD’ye kaptırmış olsa da hâlâ stratejik öneme sahip bazı noktaları elinde tutmaktadır.
Atlas Okyanusunu Akdeniz’e bağlayan Cebelitarık Boğazı bunlardan biridir. Adını Tarık Bin Ziyad’dan alan bu stratejik nokta 1713 yılında İspanya ile İngilizler arasında yapılan Utrecht Antlaşması ile İngilizlere verilmişti.
Brexit referandum kararından sonra, Cebelitarık İspanya ile İngiltere arasında krize yol açmıştı. Her ne kadar Avrupa Birliğinin devreye girmesiyle gerginlik şimdilik durmuşsa da Cebelitarık, İspanya, Fas ve İngiltere arasında rekabet konusu olmaya devam edeceğini düşünüyorum.
Cebelitarık’ı son günlerde tekrar gündem konusu yapan İngiliz Sömürgesi olan Özerk yönetiminin petrol yüklü bir İran gemisini 4 Temmuz’da alıkoymasıyla oldu. Ambargoyu ihlal gerekçesiyle alıkoyulan geminin soruşturması bir ay daha uzatıldı. Buna mukabil İran’da 21 Temmuz Pazar günü Hürmüz Boğazı’nda İngiliz gemisini devrim muhafızlarının marifetiyle alıkoyup görüntülerini paylaştı.
İran, alıkoyulan gemisine şöyle tepki göstermişti: ‘’İngiltere’ye ABD’nin ekonomik terörüne alet olmaması gerektiğini söylüyoruz’’(Tehran Times) İran Dış İşler Bakanı Cevad Zarif, Twitter mesajında: ‘’İran’ın Körfez ve Hürmüz Boğazı’nın güvenliğini garanti ettiğini ve uluslararası hukuk çerçevesinde hareket ettiğini’’ yazdı.
İngiltere Dış işleri Bakanı Jeremy Hunt yaptığı açıklamada: ‘’Önceliğimiz gerilimi azaltmak için bir yol bulmak’’ olduğunu söyledi. İngiltere’nin bu sağduyulu açıklamasına rağmen, İsrailli The Jerusalem Post gazetesi: ‘’İran Birleşik Krallığın karizmasını çizdi’’ ifadesiyle İngiltere’yi tahrik ediyor.
İsrail’in tahrik edici bu ifadesi, uzun zamandan beri üzerinde çalıştığı ‘’Çok yönlü çatışma’’ planın bir parçasıdır. Cebelitarık Boğazından Hürmüz Boğazına uzanan gerginliğin tırmanıp tırmanmaması İngiltere’yle İran’ın bu tür tahriklere karşı takınacakları tavır belirleyecektir.
Gelişmeleri dikkatle takip etmeye devam edeceğiz.
