Enflasyon ve Hammadde Problemi

Enflasyon konusu gündemimizde ilk sırada yer almayı sürdürüyor. Çünkü fiyatlardaki yükseliş, vatandaşın doğrudan alım gücünün azalmasına neden oluyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı verilere göre mayıs ayında enflasyon nisan ayına göre %0,89 oranında artış gösterirken 2020 yılının mayıs ayına göre ise %16,59 oranında artış göstermiş.

Mayıs ayı yıllık enflasyon verisine göre enflasyon artış hızında bir yavaşlama olduğunu görebiliyoruz. Nisan ayında yıllık %17,14 olan enflasyon oranının mayıs ayında %16,59’a düşmesi bu anlama gelmektedir.

Aylık ve yıllık bazda enflasyonun düşmesinin nedenlerine bakıldığında mayıs ayında uygulanan tam kapanma politikasının etkili olduğu söylenebilir. 17 günlük tam kapanma sürecinde birçok iş yerinin kapalı olması sebebiyle talebin azalması enflasyon artış hızını azaltan etkenlerden biri olarak karşımıza çıkıyor.

Bir diğer dikkat edilmesi gereken önemli husus da enflasyon oranındaki düşme fiyatlarda düşme olduğu anlamına gelmediğidir. Enflasyon oranındaki düşme, fiyat artış hızının yavaşlaması anlamına gelir. Yani fiyatlardaki artış devam etmektedir.

Fiyatlardaki artışın devam etmesinin nedenlerine bakıldığında üretici fiyatlarında yaşanan artış olduğunu görebiliyoruz.

Mayıs ayında yurtiçi üretici fiyat endeksi aylık %3,92 oranında artış gösterirken yıllık %38,33 oranında artış göstermiştir. 2020 yılı mayıs ayından itibaren neredeyse aralıksız artış gösteren yurt içi üretici fiyat endeksi bu yılın mart ayından itibaren hızını artırmış durumda.

Bunun temeline inildiğinde pandemi sebebiyle geçen yılın ilk yarısında dünyanın birçok ülkesinde evlere kapanma sebebiyle talebin hızla azalması ve bu yılın ilk aylarından itibaren aşılamanın artmasıyla talebin hızla artmasına bağlı olarak yaşanan hammadde sorunu olarak görülmektedir.

Birçok ülkenin pandemi sebebiyle içine kapanmasıyla tedarik zincirinde yaşanan problemler hammadde bulma sıkıntısına neden oldu. Başta ABD olmak üzere Avrupa ülkelerinde aşılamanın hızlı artması ve kapanma tedbirlerinin gevşetilmesiyle artan talebi karşılamak giderek daha zor hale geldi.

Başta Çin olmak üzere birçok Uzakdoğu ülkesinden yeteri miktarda hammadde gelmemesi nedeniyle bir hammadde kıtlığı yaşanıyor. Bu durum da fiyatların giderek yükselmesine neden oluyor. Pandemi sebebiyle eve kapanan birçok ülke vatandaşı başta tekstil talebi olmak üzere çeşitli alışverişlerini ertelemişti. Buna paralel olarak yine birçok ülkenin uyguladığı kapanma tedbirleri nedeniyle başta ABD ve Avrupa ülkelerinin vatandaşları olmak üzere ciddi bir tasarruf birikimi oluştu. Aşılamanın artması ve kısıtlamaların gevşetilmesiyle birlikte artan talebin karşılanması için üretimlerini artırmaya çalışan sanayi kesimi son dönemde hammadde sorunuyla karşı karşıya kaldı. Birçok ülkede üretici fiyatlarında bir artış yaşanmaya başladı.

Yine kısıtlamaların gevşetilmesi sebebiyle geçen yıla göre petrol fiyatlarının artması da maliyetlerin artmasına neden olan etkenlerden biri olarak görülmektedir.

Artan küresel talep patlaması Türkiye ekonomisinin verilerine de yansıyor. Nitekim sanayi üretim endeksi ve ihracat verilerindeki artış bunu doğrular nitelikte. Birçok fabrika alınan siparişleri karşılamak için 7/24 çalışmaya ve üretmeye devam ediyor. Ancak hammadde konusunda yaşanan problemler üretimin teslim tarihinin gecikmesine neden olduğu ifade ediliyor.

Küresel piyasalarda oluşan dengesizlik sebebiyle Çin başta olmak üzere bazı ülkelerin hammadde stoku yapması piyasalardaki dengesizliğin artmasına neden olduğu belirtiliyor. Bu durumun hammaddenin bulunmasının giderek zorlaştığını, hammadde konusunda bir karaborsa oluşmasına neden olduğunu ve üretim maliyetlerinin giderek artmasına neden olduğu belirtiliyor. Böylece girdi maliyetlerinin sadece döviz kurundaki artıştan değil aynı zamanda döviz cinsinden de maliyetlerin artmasına neden olmaktadır.

Üretim maliyetlerindeki artışın tüketiciye yansıtıldığını ifade eden sektör temsilcileri, fiyatlarda bir nebze rahatlamanın yaşanabilmesi için ithalatta alınan gümrük vergilerinin bir süre azaltılması gerektiğini ifade ediyorlar. Hammadde sorunu hâlihazırda tüm dünyada yaşansa da, vergiler nedeniyle üretimin ve ihracatın daha fazla artma potansiyeli varken kısıtlandıklarını ifade ediyorlar.

Türkiye’nin diğer ülkelere göre daha fazla etkilenmesinin nedeni, hammadde fiyatlarındaki artışın yanında döviz kurunun da yükseliyor olması etkili oluyor.