Hanehalkı Tüketim Harcamaları
Milli Gelir, üretim, gelir
ve harcama olmak üzere üç farklı yöntemle hesaplanır. Harcama yöntemine göre
GSYH’nın ana bileşenleri ise yerleşik hanehalklarının tüketimi, devletin nihai
tüketim harcamaları, gayrisafi sabit sermaye oluşumu, mal ve hizmet ihracatı ve
ithalatıdır.
Türkiye gibi tüketim
ağırlıklı büyüme modelini benimseyen ülkelerde hanehalkı tüketim harcamalarının
büyümeye olan etkisi de güçlü olur. Örneğin en son açıklanan ilk çeyrek büyüme
verisinde, yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları bir önceki yılın
aynı çeyreğine göre yüzde 16,2 artarken, özel tüketimin büyümeye katkısı 10,9
puan olmuştu.
Ülkemizde hanehalklarının
tüketim amaçlı yaptığı harcamaların yaklaşık üçte ikisini (yüzde 66,5) gıda ve
alkolsüz içecekler, konut ve kira ile ulaştırma kalemleri oluşturuyor.
Türkiye İstatistik Kurumu
(TÜİK) tarafından yayımlanan Hanehalkı Bütçe Araştırması'nın 2022 yılı
sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hanehalklarının
tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 22,8 ile gıda ve alkolsüz içecek harcamaları
alırken, ikinci sırayı yüzde 22,4 ile konut ve kira harcamaları, üçüncü
sırayı ise yüzde 21,3 ile ulaştırma
harcamaları aldı.
Toplam tüketim
harcamalarında en düşük payı alan harcama türleri ise yüzde 1,4 ile eğitim hizmetleri, yüzde 2,2 sağlık ve yüzde 2,5 ile eğlence ve kültür
harcamaları oldu.
Bu oranlar Türkiye genelini
yansıtıyor. Dolayısıyla farklı gelir gruplarının bütçelerinde, ana harcama
gruplarına ayrılan pay da değişiklik gösteriyor.
Gelire göre sıralı yüzde 20'lik
gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının 2022 yılındaki dağılımına
bakıldığında; en düşük gelir grubu
olan birinci yüzde 20'lik grupta yer alan hanehalkları, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 35,8, konut ve kira
harcamalarına yüzde 29,3, ulaştırma harcamalarına yüzde 8,3 ve mobilya ve ev
eşyası harcamalarına yüzde 5,5 pay ayırdı.
En yüksek gelir grubu
olan beşinci yüzde 20'lik grupta yer alan hanehalkları ise, ulaştırma harcamalarına yüzde 28,5,
konut ve kira harcamalarına yüzde 19,3, gıda
ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 16,6 ve lokanta ve otel
harcamalarına yüzde 6,8 pay ayırdı.
Rakamlardan da anlaşılacağı
üzere en yüksek gelir grubu, gıda ve alkolsüz içecekler, konut ve kira ile
ulaştırma harcamalarına toplamda yüzde 64,4 pay ayırırken, en düşük gelir
grubunda ise bu oran yüzde 73,4’e kadar çıkıyor. Bu tablonun bir sonucu da alt
gelir grubunda yer alanların bütçelerinde, eğitim, eğlence ve kültür gibi kişilerin
sosyal ve kültürel açıdan gelişimlerine katkı sağlayan ana harcama kalemlerinin
yeteri kadar yer almamasıdır.
Öte yandan en düşük gelir
grubunun gıda ve alkolsüz içecek harcamaları için ayırdığı pay en yüksek gelir
grubuna göre 2 kat daha fazla. Bu yüzden en düşük gelir grubu için hissedilen
enflasyon, açıklanan resmi rakamın üzerinde kalıyor.
9 günlük bayram tatili de bitiyor.
Eksik iş günü nedeniyle sanayi üretimi, konut satışları gibi bazı veriler Haziran
ayında düşüş gösterebilir.
Bu vesileyle tüm İslam âleminin Kurban Bayramını kutlarız.
