Hayal, gerçeğe çıkan yoldur

Yedi Güzel Adam'ın günümüzde yaşayan son temsilcisi Üstad Rasim Özdenören'in bir sorusuyla başlayalım yazımıza:

“Bilim mi hayalimizin ürünüdür, şiir mi?”

Duygu yüklü insanların cevabı hazırdır:

“Tabi ki şiir efendim. Şimdi bu sorulan da soru mu? Konumuz şiir olunca ana tema hayaldir zaten...”

Bu ve buna benzer cevaplar zihnimizde dönüp durmaya başladı bile. Cevaplarınıza itiraz etmiyorum. “Şiir, hayal ürünü olmak zorundadır.” diye ortaya koyduğunuz tezlerinize de saygı duyuyorum. Şiiri koyduğumuz yer düşüncenin de üstünde bir konum ise ve salt düşünceyle izah edilemeyeceğine ve şiiri asıl anlamlandırma çabanızda “düşüncenin yanında kalp kadar ruha da ihtiyaç duyulduğunu” söylerseniz bir nebze de olsa dediklerinize katılabilirim. Hatta sizin ile aynı şeyleri düşündüğümü de söyleyebilirim.

Aksi takdirde şiiri salt bir söylem ile hayal ürünü ve hayalî olan düşüncelerin şairin ruhunda oluşturduğu anaforların dışavurumu olarak basit bir tabirle açıklama cihetine girmek hem şiire hem de şairine haksızlık olur kanaatindeyim.

“Şiir hayal ürünüdür.” diye ortaya bir tez atıp buna insanların inanmasını beklemek için cümle içinde geçen ‘hayal’ kavramının açıklanmaya ihtiyacı vardır. ‘Hayal’ kavramını “ayakları yere basmayan, iddiadan yoksun, uçuk kaçık” gibi kelimelerle izah etmeye kalkışırsanız, size katılmadığımı bilmenizi isterim.

İlk etapta gerçekleşmesi muhal düşünceler olarak tasavvur ettiğimiz bu kavram, kanaatimce ‘gerçek’ diye nitelendirdiğimiz olayların ön şartıdır. ‘Hayal’ kavramı gerçeğin harcı, arifesi, ön çalışması, bir nevi gerçeğin gerçekleşmeden bir önceki halidir. Bu haliyle hayale baktığımız zaman gerçek kavramının zıddı değil bilakis gerçeğin hazırlayıcısı, hatta tetikçisidir. Nihayetinde ise hazırlığı yapılan hayaller ile ilgili olarak şaire veya bilim adamına düşen en son ve en kolay görev planlaması yapılan eylemin vuku bulmasını sağlamaktır.

Olaya bu pencereden baktığımızda hayal, yapmayı planladığımız her eylemin ön şartı, ön kabulü olarak kendini ortaya koymaktadır. Bu anlamda şiir, şairin hayalinin ürünüdür. Şair, bir şiir için ne hayaller kurmuştur, ne acılar çekmiştir, ne hüzünlere gark olmuştur ve nihayetinde şiirinin hayaliyle o şiirine vücut buldurmuştur. Hayal âleminden yoksun insanlar eylemin sonuç kısmına odaklandıkları için, bu kişilerden şiirin hayal dünyasına vakıf olması zaten beklenemez.

***

Gerçekleşmiş her eylemin, her gerçeğin önce hayali kurulur ve taslak çalışmaları yapılır. Taslaktan sonra örnekler üzerinde yapılan gerekli çalışmalar nihayetinde ‘hayal’ olarak ortaya konulmaya çalışılan olgu, eylemler ile gerçeğe dönüştürülür. Bu pencereden baktığımız zaman hayal diye nitelendirilen olgu afakî bir durumdan ziyade gerçeğe çıkan yolun kendisidir. Gerçekleştirilmek istenen eylem her ne ise önce onun hayali kurulur. Gerçeğe çıkan yolların hepsi hayal mahallesinden geçer, desek abartmış olmayız sanırım.

Hayal kavramına bu açıdan baktığımız zaman şiir de bilim de hayalimizin ürünüdür. Hayali kurulan düşler gerçekleşmeye muhtaç ve mecburdur. Gerçekleşmemiş hayaller ise maalesef ki depresyon dediğimiz ruh bozukluklarına kapı aralar. Şairlerin hep içinde kalan ve yazamadıkları şiirleri nedeniyle içinde bulundukları melankolik halleri, bilim adamlarının ise gerçekleştiremedikleri projelerinden dolayı yaşadıkları psikolojik çalkantılar böyle açıklanabilir. Vuslatı olmayan hayal, hüznün davetiyesidir.

Hayalin gerçekleşmesi için ise eskilerin tabiriyle üç sacayağına ihtiyaç duyulur. Bu sacayaklarından biri gerçekleştirilmek istenen eylemin hayalini kurmak, ikincisi eylemi planlamak, üçüncüsü ise eylemin gerçekleşmesi için gerekli olan çalışmayı ortaya koymaktır. Sonrasında ise “gerçek” bu üç sacayağının üzerinde vuku bulacaktır.

Hayali kurulmamış hiçbir gerçek, gerçek anlamda gerçekleşemez. Her şey bir hayalle başlar. Afakî de olsa kurduğumuz hayaller gerekli çabayı gösterdiğimiz zaman hayatın idamesinde güzel sonuçlar doğurur. Bu açıdan baktığımızda etrafımızda bir hayal ile başlamış nice başarı hikâyesi mevcuttur.

Hayallere saygı duyun ki, gerçeklerin önü açılsın.

“Hayaldi, gerçek oldu!” dediğiniz güzellikler hayatınızda hep var olsun.

Hayallerinizin hayırlısıyla gerçekleşmesi dileğiyle…