Meyve-sebze fiyatları…
Genel işletme derslerinde işletmenin işlevleri anlatılırken dört hususa dikkat çekilmektedir: Üretim, pazarlama, finans ve personel… Bu dersi aldığımız hocanın bu başlıkları detayları ile anlatmasını hâla hatırlarım…
İşletmede bu konulara dikkat çekilirken bizim klasik ziraat eğitimi büyük ölçüde üretim merkezlidir… Öğrencilere daha çok tarımsal ürünlerin üretim konusu öğretilmeye çalışılır. Bunda ne kadar başarılı oldukları da tartışılabilir ama konumuz bu değildir…
Bu fakültelerden yetişen teknik personelin işletmenin diğer işlevleri konusunda yeterli eğitiminin olmaması mezuniyet sonrasında iş hayatında önemli bir eksiklik olarak karşısına çıkar…
Üniversitede güz döneminde girdiğim dersler arasında meyve ve sebzelerin “muhafazası ve pazarlanması” ile ilgili bir ders de vardı… Öncelikle bu derste meyve-sebzelerin üretim ve yeterliklerine dikkat çektim; sonrada bu ürünlerin pazarlanması konusunu anlattım…
Üretim ve yeterliliklerimiz…
Ülkemizde 20 milyon ton kadar meyve, 30 milyon ton kadarda sebze üretilmektedir… Toplamda bakıldığında yaş meyve-sebzede yeterliliğimiz oldukça yüksektir... Ancak ürün bazında yeterlilikler düşük, orta veya yüksek olabilmektedir. Örnek olarak bazı ürünlerin yıllık üretim ve yeterlilikleri şu şekildedir:
- Domates üretimi 12-13 milyon ton kadar olup yeterlilik % 120 kadardır…
- Ceviz üretimi 200 bin ton kadar olup yeterlilik % 80 kadardır.
- Muz üretimi 300 bin ton kadar olup yeterlilik % 55 kadardır.
- İncir üretimi 350 bin ton kadar olup yeterlilik % 700 kadardır.
- Üzüm üretimi 4.2 milyon ton kadar olup yeterlilik % 140 kadardır.
- Fındık üretimini 650 bin ton kadar olup yeterlilik % 600 kadardır.
Geleneksel üretim öğretisine göre hâla yeterlilikleri yüksek olan ürünlerde kalitesi düşük üretimi artırmaya gayret etmenin ne anlamı vardır?
Üretiyorsak pazarlama konusunu mutlaka dikkate almamız gerekir…
Pazarlama…
Bol miktarda üretilen meyve-sebze sektörünün en önemli sorunu pazarlamadır… Ürün bazında bakıldığında büyük ölçüde pazarlama sorunu yaşayan meyve-sebze ürünleri vardır: Fındık gibi belli ürünlerde bu sorun kamuoyuna yansımaktadır.
Bu sorun üretim sonrası yüksek oranda ürün kayıplarının nedenlerinden de biridir. Ülkemizde meyve-sebzede hasat sonrası % 25-30’a varan kayıpların (çürüme, bozulma vs) var olduğu düşünülmektedir… Muhafaza ve soğuk zinciri kayıpları azaltacaktır. Ancak ürün fiyatları bu işlem için (fayda/maliyet analizi) çoğu zaman imkân vermeyebilir…
Aslında üretim sonrası muhafaza ve soğuk zinciri ile pazar fiyatları önemli ölçüde birbirini etkilemektedir. Diğer bir alternatif olarak üretim planlaması yapılması düşünülebilir. Bu planlamayı meyve-sebze üretiminin büyük ölçüde mevsim şartlarına bağlı olması zorlaştırmaktadır… Kış mevsiminde üretimin (arzın) azalması perakende fiyatların artması ile sonuçlanmaktadır…
Fiyatlar…
Öğrencilere “muhafaza ve pazarlama” dersinde arz/talep kanunu anlattıktan sonra yaş meyve-sebzede dersin başı ile sonunda (yaklaşık 4.5 ay sürüyor) pazar fiyatlarını izlemelerini önerdim… Örnek olarak domates fiyatlarını aktarayım: Yaz aylarında domates fiyatları bol üretim vardı ve kilogramı 1,0-1,5 TL idi. Şu günlerde ancak seralarda üretim yapılabilmesi nedeniyle arz azaldı ve marketlerde kilogramı 8-9 TL’e yükseldi…
Yaş meyve-sebzede fiyat artışlarında sezon dışında olmamız yanında 2019 yılı kış aylarından iklim şartlarının olumsuz geçmesi fiyat yükselmesinde etkili olmuştur…
Halkımıza ucuz meyve-sebze yedirmek istiyorsak bazı tedbirler almak sorundayız… Bunun için sadece üretim odaklı düşünmek yeterli değildir…
