Üniversitelerin performansı ve teşvik
Ülkemizde üniversitelerin başarısı (performansı) zaman zaman tartışılmaktadır. Aslında üniversitelerin başarısı bilim insanlarının başarısı ile ilgilidir. Tek tek akademisyenlerin performanslarının toplamı bazı alanlarda üniversitenin performansı olarak değerlendirilmektedir.
YÖK’ün 2017-2018 verilerine göre (07.02.2019 tarihli), ülkemizdeki üniversitelerde 26 bin 139 profesör, 15 bin 300 doçent, 38 bin 904 doktor öğretim üyesi (Yrd. doçent), 35 bin 434 öğretim görevlisi ve 47 bin 696 araştırma görevlisi bulunmaktadır. Buna göre ülkemizde toplamda 163 bin akademik personel mevcuttur. Öğretim üyelerinin (Prof., Doç., Yrd. Doç.) toplamı 80 bin kadardır. Toplam akademik personelin 139 bin 444’ü (% 85.3) devlet üniversitelerinde görev yapmaktadır.
Bu üniversitelerimizin veya akademisyenlerimizin başarısı (performansı) nasıl ölçülmelidir?
Performans
Performans (başarım) herhangi bir eseri, işi vb.ni ortaya koyarken gösterilen başarı olarak açıklanmaktadır. Üniversitelerden klasik anlamda bilimsel araştırmalar, eğitim ve sosyal sorumluluk alanlarında bir başarı göstermesi gerekir. Dolayısı ile üniversite akademik personelinin performansı (başarım) değerlendirilirken bu alanların dikkate alınması beklenir…
Devletimiz akademisyenlerin performansını yükselmek için bir teşvik programı geliştirmeye çalışmıştır. Bu amaçla “Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği” adıyla bir yönetmenlik mevcuttur.
Akademik Teşvik
Son hazırlanan Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği (Resmi Gazete: 27.06.2018; Karar Sayısı: 2018/11834) dikkate alınarak Ocak 2019’da üniversitelerde akademisyenlerin performansları değerlendirildi. Bu yönetmenliğin amaç ve kapsamı (yazımızla ilgili kısmı) 1. Madde’sinin 1. Fıkrasında şu şekilde belirtilmektedir: “Devlet yükseköğretim kurumları kadrolarında bulunan öğretim elemanlarına akademik teşvik puanlarının hesaplanmasında esas alınacak faaliyetlerin ayrıntılı özellikleri, her bir akademik faaliyet türünün toplam puanın hesaplanmasındaki ağırlıkları, akademik teşvik puanının hesaplanmasına ilişkin usul ve esaslar ve bu hesaplamaları yapacak komisyonun oluşumu ile diğer hususları belirlemektir.”
Yönetmenliğin amacı Devlet üniversitelerindeki öğretim elemanlarına akademik teşvik puanlarının hesaplanması ile ilgilidir. Asıl teşvik edilmesi gereken üniversitelerin başarısını (performansı) artırıcı faktörlerdir. O zaman bu yönetmenlikle teşvik edilen faaliyetlere biraz daha yakından bakmak gerekir.
Değerlendirme ölçütleri…
Bu yönetmenlikte “Faaliyet ve Puan Tablosu” 9 alanı kapsamaktadır: Proje, araştırma, yayın, tasarım, sergi, patent, atıf, tebliğ ve ödül. Dikkat edilirse teşvik konuları arasında “Eğitim-öğretim ve sosyal sorumluluk” faaliyetleri dâhil değildir.
Daha ayrıntılı olarak bakıldığında teşvik kapsamına alınmayan bazı faaliyetler de vardır: Üniversitelerdeki Bilimsel Araştırma Projeleri teşvike dâhil edilmemiştir. Ulusal bilimsel toplantılar (Uluslararası 5 katılımcı yoksa) değerlendirme de yoktur. Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan bildirilere yapılan atıflar dikkate alınmamaktadır. Yayınlara verilen puanlar ise düşüktür. Akademik teşvikten yararlanmak isteyen öğretim elemanları epeyce bir zaman harcayarak bunu hazırlaması gerekir. Ayrıca yönetmenlik sadece devlet üniversiteleri ile ilgilidir.
Eksikliklerine rağmen bir teşvik yönetmenliğinin olması önemlidir.
Teşvik, Arapça kökenli bir kelime olup belirli bir amaca ulaşabilmek için maddi destek ve kolaylıklar biçiminde verilen ödüldür. Amacımız üniversitelerimizin toplumumuzun ve devletimizin problemlerine çözüm bulması yanında dünya üniversiteleri arasında ilk sıralarda yer alması olmalıdır. Bunu başarmak için yeni bir teşvik sistemi geliştirilmelidir.
