Varoluşa Adanmış Bir Ömür: Mılan Kundera

Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği isimli eseriyle dünya edebiyatında küresel bir üne sahip olan Milan Kundera (1 Nisan 1929-11 Temmuz 2023), 94 yaşında hayatını tamamladı. Çekoslovakya’da doğan Kundera, sürekli bilgiye aç bir edebiyatçıydı. Hayatın, aşkın ve insani durumun karmaşıklığını, içinden çıklımazlığını anlamaya ve anlatmaya çalışan Milan Kundera, insanın ve hayatın asli özelliklerinin peşindeydi. Dünya edebiyatına önemli katkılarda bulunmuş bir yazar olarak Kundera, eserleriyle ufkumuzu genişletmeye devam edecektir.

Kundera, sıradışı bir yazardı. Kundera’yı sadece bir roman yazarı olarak değerlendirmek büyük bir yanılgıdır. Kundera, bir filozof, psikolog ve romancıdır. Kundera’nın eserlerinde insan psikolojisini ve içinde bulunduğumuz insani durumu anlatan derin hikayeler, karakterler ve olaylar vardır. Kundera, sürekli olarak insan ruhunun derinliklerinde gezen bir psikolog ve arkeolog gibidir. Kundera, hiçbir zaman görünende kalmayan, hep görünmeyenin derinliklerinde insanın özünü aramaya, anlamaya ve anlatmaya çalışan bir filozof romancıdır. O, romanlarında insan ruhunun, kişiliğinin ve varlığının gizemlerini ve sırlarını, arzularını, saplantılarını, kırılganlıklarını ve kompleksliğini, kısacası her şeyini ortaya çıkarmaya çalışıyordu. Kundera’nın romanları, düşünen ve düşündürten romanlardır.

Kundera, hiçbir zaman insanı olmuş bitmiş kesin bir varlık olarak görmedi. İnsani durum, bir kesinsizlik, kusurluluk ve belirsizlik durumudur. İnsan kişiliğinin karanlık taraflarına korkusuzca dalan Kundera, hepimize zaaflarımızı, çelişkilerimizi ve açmazlarımızı sarsıcı bir şekilde gösteriyor, bütün eksiklerimizle beraber insan olarak nasıl davrandığımızı ortaya koymaktadır. Kundera, kişiliğimizin derinliklerine, karanlıklarına ışık tutmaktadır. Kundera’nın bütün eserlerinin her sayfasında, insan olarak varlığımızı ve eksiklerimizi sorgulaamaya davet vardır. Kundera’nın mesajı, hayatı değerli kılmanın yolu, varoluşumuzu sorgulayan bir hayat yaşamaktan geçmektedir. Kusursuz, günahsız ve mükemmel hiçbir insan yoktur. Sorgulanmama, şüphe edilmeme ve alaya alınmama ayrıcalığına sahip hiçkimse ve hiçbir şey yoktur. İnsanı, kusurlarıyla, eksikleriyle ve günahlarıyla anlama ihtiyacı vardır. Varolma sancısını ve ağırlığını, Kundera’nın bütün eserlerinde hissetmekteyiz. Kundera’nın eserlerini insan kişiliğinin kompleksliğini yalın bir biçimde ortaya koymaya adanmış yapıtlar olarak değerlendirmek mümkündür.

Kundera, faşizme karşı demokrasiyi, totaliteryanizme karşı hep özgürlüğü savunmuştur. Cehalete, nefrete, fanatizme hafızasız olmaya karşı hep diri ve direniş içinde olmak gerekliliğini anlatan Kundera, faşizmin, milliyetçiliğin ve despotizmin, insanın varoluşunu çürüttüğünü ve yozlaştırdığını göstermiştir.Faşizm, milliyetçilik ve fanatizm gibi otoriter ve totaliter kirli ve karanlık kurgular, insanın aklını ve ahlakını başından almak suretiyle insanın varoluşunu yozlaştırmaktadırlar. Faşizm, milliyetçilik ve fanatizm, akıldışılığa, korkuya, güç şehvetine dayalı kirli ve karanlık bir kişilik ve psikoloji meydana getirmektedir. Faşizmin, milliyetçiliğin ve fanatizmin sosyal ve siyasal demagogları, kimliği, milliyeti ve dini kullanarak güç ve iktidar hırslarını duygusal kılıflara sokarak insanları kandırmakta, köreltmekte ve körleştirmektedirler. Faşizmin, milliyetçiliğin ve fanatizmin, doğmatizmin olduğu yerde sanat, hikmet, felsefe, bilim, edebiyat ve şiir yoktur. Faşizm, milliyetçilik ve fanatizm, bizi insanlığıktan ve bilgelikten koparmaktadır.

Kundera, romanlarıyla insan varlığını anlatmaya ve anlamaya çalışmıştır. Kundera için roman, varlığı anlama ve anlatma tecrübesidir. Kundera düşüncesinde politarih kavramı önemli yer tutmaktadır. Kundera, politarih kavramını varlığın anlaşılmasına ışık tutacak her türlü aracı ve bilgi biçimini anlatmak için kullanmaktadır. Kundera’nın romanlarında felsefe, psikoloji, müzik, sanat hep birlikte vardır. En yüksek düzeyde entelektüel sentezin ürünleri niteliğinde yapıtlar ortaya koyan Milan Kundera, insan varlığını ve durumunu anlamamıza ışık tutan zengin bir miras bırakmıştır.