SADAKADA ÖNCELİK HAKKI VAR MI?
Hakim bin Hizam'dan:
u2013 Sadaka vermeye, ilk önce, nafakası üzerine vacip olan (bakmaya mecbur oldukların)dan başla.
(Buhari, Rikak 11)
* * *
Sadakada öncelik hakkı, kişinin bakmakla yükümlü kimselere aittir. Diğerleri sonra gelir.
Bu hadis, sadaka vermeye bir sınırlama, bir azaltma ve yavaşlatma getirmemektedir. Sadece sadaka vermeye bir sıralama, güncelleme ve öncelleme koymaktadır.
Bu sıralamada ölçü ise, sadaka verecek olanın sorumluluk alanı ile ilgilidir. Şöyle ki:
Her insanın, şüphesiz ki, toplumda sahip olduğu konum ve durum itibarıyla, sorumlu olduğu bir alan, bakmakla yükümlü olduğu bir kesim vardır. Yardım ve sadakalarda, bu sorumluluk öncelik kazanır.
Kişinin yardım etme sıralamasında, hiç şüphesiz önce kendi ailesi gelir. Başta eşi ve çocukları, onun birinci derecede bakmakla, ihtiyaçlarını karşılamakla sorumlu olduğu kişilerdir.
Bu aile bireylerinden sonra, sorumluluk sırası, eğer yardıma muhtaçsalar ana-babaya geçer. Daha sonra kardeşler ve diğer yakın akrabalar, sırasıyla yardım hakkı elde ederler.
Mü'min, elindeki imkanları değerlendirirken, bu önceliklere dikat ederse, hem Allah'ın rızasına uygun hareket etmiş olur; hem de toplumda dengeleri dikkate almış bulunur.
Mesela: insan kendi aile fertleri yardıma muhtaç halde kıvranırken, sıralama yönüyle kendi sorumluluk alanına girmeyen başka muhtaç insanlara yardım etmesi, ailede ister istemez rahatsızlıklara, huzursuzluklara sebep olur. Bu davranış, su-i zanlara, dedikodulara yol açar.
Sorumluluklarının farkında olan bir insan, yardım vecibelerini yerine getirirken, sorumluluk önceliklerini göz ardı etmez. Herkese layık olduğu kadar, hak ettiği sıralama içinde muhatap olur. Ne kimseyi mahrum kılar, ne de rencide eder.
