Sabah uyandığımızda ya da gün içerisinde gözde çapak oluşabiliyor. Peki gözde çapak neden olur? Göz çapaklanması tedavi edilmesi gereken bir durum mu? Göz çapaklanması hangi hastalıkların belirtisi olabilir? Bebeklerde göz çapaklanması neden olur? Detaylar haberimizde...
Çapağı oluşturan yapı "rheum" (akıntı) adı verilen bir çeşit ince mukus tabakasıdır. Bu mukuslu yapı aslında gözlerimizde, burnumuzda ve ağzımızda sürekli olarak salgılanır. Rheum içerisinde mukus, deri hücreleri, yağlar ve tozlar bulunur. Tahmin edebileceğiniz gibi bu yapının amacı dışarıdan vücudumuzun içerisine giren pislikleri ve vücudumuzda ölen deri tabakasını dışarıya atmaktır. Ola ki bu akıntı gözde oluşursa, buna "çapak" adını vermekteyiz. Çapak, farklı yörelerde "cirbik", "şibik" gibi farklı isimlerle de bilinmektedir.
İyi ama, bu yapı biz uyanıkken neden oluşmaz? Aslında oluşur. Dediğimiz gibi rheum, durmaksızın salgılanan bir mukus tabakasıdır. Gözlerinizi her kırptığınızda (ki bunu çok sık yaparsınız) bu tabaka temizlenir. Göz kapaklarınız bu akıntıyı düzenli olarak gözyaşı bezlerinize doğru iter ve rheum buradan vücut dışına atılır. Öte yandan uyurken gözlerinizi hiç kırpmazsınız; bu nedenle rheum da gözlerinizin etrafında birikerek çapaklanmaya neden olur. Vücuttan atılamadığı müddetçe bu yapı katılaşır.
Tahmin edebileceğiniz gibi, ekranlı cihazlara uzun süre baktığı için gözlerini normalden çok daha az kırpan insanlarda çapak oluşumu gün içerisinde de görülmektedir. Bu nedenle "gamer" olarak bilinen bilgisayar oyunu tutkunlarında ya da bilgisayar başında uzun saatler boyunca iş yapan insanlarda gündüz de çapak oluşabilir.
Normalde çapak herhangi bir soruna neden olmaz ve son derece doğal bir yapıdır. Lakin kimi hastalıklar yağ bezlerinin aşırı çalışmasıyla veya gözyaşı bezlerinin tıkanmasıyla sonuçlanabilir. Bu gibi durumlarda gözlerde aşırı miktarda çapak oluşumu ve birikimi görülebilir. Kimi zaman bu öylesine ileri düzeydedir ki, birey uyandığında çapaklanma nedeniyle gözlerini açamaz. Genellikle basit göz damlası solüsyonları ile bu durumun önüne geçilebilmektedir.
Çapak Nedir?
Gözün içerisinde oluşan sümüksü yapıda yapışkan bir salgı olan çapak, gözde fazla durursa koyulaşır ve daha yapışkan hale gelebilir. Daha da ilerlerse göz kapaklarının açılmasını engelleyecek kadar yapışkan olabilir. Kimi zaman da sadece kirpiklerde birikimler şeklinde görülür ve estetik açıdan görüntüyü bozar. Çapağın gözde oluşmasının nedeni genellikle bir hastalıktır.
Göz Çapaklanması Neden Olur?
Gözyaşının göz kapakları arasında uzun süre kalarak kuruması sebebiyle gözde çapaklanma meydana gelebilir ve genellikle uykudan uyandığımız ilk anda olan bu durum normal sayılır. Bu olay gözde çapaklanmaya sebep olur. Ancak çapaklanma gün içerisinde de rahatsız edici bir şekilde devam ediyorsa bu durum normal olmayabilir ve mutlaka göz hekimine başvurmak gerekir. Göz çapaklanmaya neden olan bazı çeşitli nedenler vardır. En sık karşılaşılan çapaklanma nedeni gözün mikrop kapmasıdır. Yani gözün içerisindeki iltihaptır. Kornea ya da gözün beyaz kısmının mikrop kapmasıyla yaşanabilir. Bunun yanı sıra göz kapaklarında oluşan mikroplar da çapaklanmaya neden olabilir. Mikroplara karşı aşırı reaksiyonun belirtisidir. Alerjik olan kişilerde daha kolay mikrop kapma durumu mevcuttur ve bu kişilerde çapaklanma daha çok görülür. Ayrıca göz kuruluğu gözyaşının yeterli olmaması demek olduğu için, gözyaşı gözü yeterince temizleyemediğinden de çapaklanma oluşabilir.
Çapaklanma Hangi Göz Hastalıklarının Belirtisi Olabilir?
Özellikle gözün iltihabi hastalıklarının belirtisi olan çapak, göze herhangi yabancı bir cisim kaçtığında (tüy, kirpik, yabancı bir organik ya da metalik madde) orada oluşturduğu reaksiyonda aşırı derecede hücre salgılanması olacağı için de ortaya çıkabilir. Bununla birlikte kornea iltihapları, korneada apse, korneadaki derin bir enfeksiyon da yüzeyel bir çapaklanma yapabilir. Çapaklanma basit bir hastalığın göstergesi olduğu gibi, gözü kaybetmeye kadar gidebilecek hastalıkların da belirtisi olabilir. Göz hastalıkları esasen üç bulguyla kendini belli eder. Göz kızarır, çapaklanır ya da görme azalır. Bu yüzden çapaklanma olduğunda da doktor muayenesi gerekir.
Gözde Çapaklanma Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Hangileridir?
Öncelikle çapaklanmanın nedeni belirlenmelidir. Eğer neden bakteriyel enfeksiyon ise bakteriye karşı antibiyotikli bir damla kullanılabilir. Tekrarlayan çapaklanmaların nedenleri arasında ise en sık karşılaşılan gözyaşı kanal tıkanıklığıdır. Bu durumda sadece damla yeterli olmaz. Bu kanalın cerrahi olarak açılması gerekir. Göz yaralanmaları, kapaklardaki iltihaplar da çapaklanmalara neden olabilir. Bu durumda yine damla yeterli gelmez. İlave kullanılacaklara göz doktorunuz karar verecektir.
Çapaklanan Göz Nasıl Açılır?
Sabah uyanıldığında çapaklanma mevcutsa yapılması gereken şey, ılık bir suyla ıslatılan temiz bir mendilin, kirpik ve göz kapaklarına yapıştırılmasıdır. İki parmağınızla daha sonra kapakları açabilirsiniz. Kimi zaman da estetik görünüşü bozan çapaklar birikebilir. Bunlar da yine göze dokunmadan ıslatılmış bir mendille alınabilir. Eğer doktor randevusu hemen alınabiliyorsa kişi bunları temizlemeden doktora gidebilir. Hem doktor muayene etmiş olur hem de temizlik gerçekleştirilecektir.
Tedavi Edilmezse Ne Gibi Sorunlara Yol Açabilir?
Çapaklanma nadiren kendiliğinden geçebilir. Bir günden fazla süren bir çapaklanma varsa mutlaka göz doktoruna gidilmelidir çünkü çapaklanma bulgusu gözü kaybettirecek kadar önemli bir hastalığın bulgusu olabilir. Bu durumda erken tedavi önemlidir. Genel olarak antibiyotikli damlalar ile yüzde 80-90 oranında başarı sağlanır.
Bebeklerde Göz Çapaklanması Neden Olur?
Genellikle erişkinlerden farklı olarak gözyaşı kanalındaki tıkanıklık söz konusudur. Yeni doğan çocuklarda çapaklanma oluyorsa özellikle bu durumun varlığından söz edilir. Gözyaşı, gözü temizledikten sonra genze doğru akar. Göz ile geniz arasında lakrimal kanal vardır ve bu kanaldan geçen gözyaşı lakrimal torbada birikir, daha sonra buruna doğru akar. İşte çocuklarda genellikle bu kanalda tıkanma olur ve mikropların birikmesine neden olur. Bu mikroplar enfeksiyonlara yol açar ve çapaklanma anormal olabilmektedir. Virüs enfeksiyonları, bakteri enfeksiyonları, göze yabancı cisim saçması, gözyaşı kanalı tıkanıklığı da çocuklarda gözde çapaklanmaya neden olabilir. Gözle ilgili olmayan enfeksiyonların da etkisi olarak gözde çapaklanma olabilir. Bakteri enfeksiyonları nedeniyle çapaklanma oluyorsa gözde sarı ya da yeşil bir akıntı görülür; çapaklanmanın nedeni virüslerse şeffaf ve beyaz renkte bir akıntı olur. Göze yabancı cisim girmesinden çapaklanma olduysa genellikle tek taraflıdır.
Ne Tür Sağlık Sorunlarının Belirtisi Olabilir?
Gözde çapaklanma, özellikle bebeklerde gözyaşı kanalı tıkanıklığına bağlı olabildiği için bunun belirtisi olarak meydana gelebilir. Özellikle tek taraflı çapaklanmada bu düşünülmelidir. Bu durum, ilaç kullanmak yerine tıkalı kanal üzerine yapılan basit bir masaj yöntemiyle 6-7 aya doğru kendiliğinden düzelir. Çapaklanma gözde sürekli kendini gösteriyor ve tekrarlıyorsa, enfeksiyon tedavi edildiği halde yeniden yaşanıyorsa göz doktorunun değerlendirmesi gerekir. Hastanın fark etmediği ya da unuttuğu bir kornea yaralanması olabildiği gibi gözün farklı kronik enfeksiyonları da olabilir.
Çocuklarda Göz Çapaklanmasına Ne İyi Gelir?
Gözden çapağı uzaklaştırmak için ne yapılabileceği ve çapağın tedavisine yönelik ne yapılabileceğinden bahsetmek gerekir. Çapağın nedenine yönelik tedaviler:
Enfeksiyonun tedavisi
Yabancı cismin gözden çıkarılması
Korneadaki travmanın tedavisi
Neden ne olursa olsun çapağı temizlemek için genellikle ılık su ile göz yıkanır. Steril olması açısından kaynamış ılık su kullanılmalıdır. Bebeklerde genellikle çapağı temizlemek için serum fizyolojik damlalar kullanılır. Yalnız temizleme işleminde dikkat edilmesi gerekeni her iki göz için ayrı bez, pamuk ya da gazlı bez kullanılmasıdır. Her iki göz içten dışa doğru kapalıyken silinir.
