Marmara Denizi’nde bulunan Kuzey Anadolu Fay Hattı, İstanbul için ciddi bir sismik tehdit durumunda. Ancak, sadece deprem değil, deprem sonrası oluşabilecek diğer afetler de şehirin güvenliğini tehdit ediyor. Bunlardan biri de tsunami riski. Peki, İstanbul’da tsunami riski var mı? Hangi ilçeler risk altında? İşte bu yazıda, İstanbul’un tsunami riskini, tarihsel verileri, uzman görüşlerini ve alınabilecek önlemleri detaylı bir şekilde ele alacağız…
İstanbul’da Tsunami Riski Var Mı?
İstanbul’da tsunami riski var mı sorusu vatandaşların radarına girdi, Türkiye, Akdeniz ve Ege gibi denizlerle çevrili bir ülke olması nedeniyle tarih boyunca tsunami olaylarına sahne olmuştur. Marmara Denizi özelinde ise, son 3000 yılda 90’dan fazla tsunami vakasının yaşandığı biliniyor. Özellikle İstanbul’un tarihinde, tsunamiyle ilişkilendirilen önemli depremler dikkat çeker:
- 1509 Büyük İstanbul depremi: Yaklaşık 7.2 büyüklüğündeki bu deprem, “Küçük Kıyamet” olarak da anılır. Deprem sonrası Marmara Denizi’nde oluşan tsunami dalgalarının yüksekliği bazı yerlerde 6 metreye çıkmış, Yenikapı’daki şehir surlarını aşarak Galata bölgesinde ciddi hasara sebep olmuştur.
- 1894 İstanbul depremi: Bu depremde de tsunami dalgaları Karaköy ve Azapkapı gibi bölgelerde su baskınlarına neden olmuş, dalga yüksekliğinin 6 metreye vardığı kaydedilmiştir.
- 1999 İzmit depremi: Bu deprem sonrasında Tütünçiftlik ve Değirmendere gibi yerlerde 2.6-2.9 metre yüksekliğinde tsunami dalgaları gözlemlenmiştir.
Marmara Denizi’nde Tsunami Oluşum Mekanizması Nedir?
Marmara Denizi’nde tsunami oluşum mekanizması nedir sorusunu merak edenler için, Tsunamiler, genellikle deniz tabanındaki ani hareketlerden kaynaklanır. İstanbul’u etkileyebilecek bir tsunami, Marmara Denizi’nde Kuzey Anadolu Fay Hattı’nda oluşabilecek 7 ve üzeri büyüklükte bir depremle tetiklenebilir. Bu depremler, deniz tabanında fay hareketlerine veya heyelanlara yol açarak su kütlesini harekete geçirebilir. Özellikle Yenikapı, Avcılar ve Büyükçekmece açıklarında bulunan deniz içi heyelan alanları, tsunami tehlikesini artıran faktörler arasında yer alıyor.
Hangi İlçeler Risk Altında?
Hangi ilçeler risk altında sorusunun yanıtı ise, İBB ve ODTÜ’nün hazırladığı raporlara göre, Marmara Denizi’ne kıyısı olan tüm İstanbul ilçeleri tsunami riskiyle karşı karşıya. Ancak bazı ilçeler, coğrafi konumları ve zemin yapıları nedeniyle daha yüksek risk taşıyor:
- Büyükçekmece ve Silivri: Denizaltı heyelanlarına bağlı tsunamilerde su basma alanı en yüksek ilçeler arasında ilk sırada bulunuyor.
- Bakırköy, Beylikdüzü ve Avcılar: Bu ilçeler, hem deprem hem de tsunami açısından yüksek riskli bölgeler olarak öne çıkıyor.
- Kadıköy, Maltepe, Fatih ve Küçükçekmece: Yenikapı ve diğer bölgelerdeki heyelan kaynaklı tsunamilerden etkilenebilecek ilçeler arasında.
- Tuzla, Kartal ve Pendik: Bu ilçeler de tsunami dalgalarının su baskını yaratma potansiyeline sahip bölgeler olarak değerlendiriliyor.
Ayrıca, Haliç gibi dar ve alçak alanlar, tsunami dalgalarının yoğunlaşarak daha fazla hasar verebileceği bölgeler arasında yer alıyor.
Alınan Önlemler ve Tsunami Hazırlıkları Neler?
Alınan önlemler ve tsunami hazırlıkları neler sorusunun detaylarını öğrenmek isteyenlere, İstanbul, tsunami riskine karşı bazı önlemler almaya başlamış durumda. İşte bu konuda yapılan bazı çalışmalar:
- Tsunami erken uyarı sistemi: Büyükçekmece, tsunami riskini azaltmak için pilot bölge seçilmiş ve Kandilli Rasathanesi tarafından bir erken uyarı sistemi kurulmuştur. Bu sistem, bir deprem sonrası tsunami potansiyelini 7 dakika öncesinde tespit ederek vatandaşları bilgilendirebiliyor. Büyükçekmece, bu çalışmalar sayesinde UNESCO’dan “Tsunamiye Hazır Şehir” sertifikası alan ilk Türk ilçesi olmuştur.
- Tsunami eylem planı: İBB, 17 ilçede 131 tsunami bilgilendirme panosu yerleştirmiş ve tahliye yollarını belirlemiştir. Bu panolar, vatandaşları deprem sonrası sahilden uzaklaşmaya yönlendiriyor.
- Simülasyon ve modelleme çalışmaları: İBB, ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi iş birliğiyle tsunami risk haritaları ve tahliye planları hazır hale gelmiş durumda. Bu çalışmalar, ilçelere özgü risk analizlerini içeriyor.
- Eğitim ve tatbikatlar: Büyükçekmece’de AFAD, İBB ve Kandilli Rasathanesi iş birliğiyle tsunami tatbikatları yapıldı. Toplumun tsunami farkındalığını artırmak için eğitim programları yürütülüyor.
Vatandaşlar Ne Yapmalı?
Vatandaşlar ne yapmalı sorusunu merak edenler için, Tsunami riskine karşı bireysel hazırlık da büyük önem taşıyor. Uzmanlar, vatandaşlara şu önerilerde bulunuyor:
- Deprem sonrası sahilden uzaklaşın: Zayıf bir deprem bile tsunami riski taşıyabilir. Denizde olağandışı çekilme veya ilerleme gözlemlendiğinde, derhal yüksek alanlara tahliye olun.
- Tsunami uyarılarını takip edin: AFAD ve Kandilli Rasathanesi’nin uyarılarını dikkate alın.
- Tahliye yollarını öğrenin: Kıyı bölgelerindeki tsunami tahliye tabelalarını ve güvenli bölgeleri önceden öğrenin.
- Acil durum çantası hazırlayın: Deprem ve tsunami gibi afetler için temel ihtiyaçları içeren bir çanta hazır bulundurun.
İstanbul Tsunamiye Hazır Mı?
İstanbul tsunamiye hazır mı sorusunun yanıtı, İstanbul, Marmara Denizi’nde olası bir deprem sonrası tsunami riskiyle karşı karşıya. Ancak, bu risk, Pasifik Okyanusu’ndaki dev tsunamilerle kıyaslandığında daha sınırlı bir etkiye sahip. Yine de, özellikle kıyı bölgelerinde yaşayanlar için tsunami ciddi bir tehdit oluşturabilir. İBB, Kandilli Rasathanesi ve diğer kurumların yaptığı çalışmalar, İstanbul’un tsunami hazırlıklarında önemli bir yol katettiğini gösteriyor.
