Nemrut kimdir? Allah'a isyan eden kral; Nemrut kimdir? Adaletten kibre olan yolculuğu ile bilinene Nemrut kimdir? Kendi heykellerini yaptıran Nemrut'un soyu nereye dayanıyor? İşte isyankar kral Nemrut'un kısaca hayat hikayesi...
Keldanî kabîlesinin hükümdarı olan Nemrut, ilk zamanlarda adil ve insaflı bir kimse idi. Kavmi, yıldızlara ve putlara tapardı. Daha sonraları Nemrut, saltanatı genişleyince kibre kapıldı ve heykellerini yaptırarak kavmine taptırdı.
Yahudi kutsal metinlerinde geçen Nimrod isminin İbranîce marad (isyan etmek) kökünden türediği ve "isyan edeceğiz" anlamına geldiği ileri sürülür (Pesahim, 94b; Dictionary of Deities and Demons in the Bible, s. 627). Ayrıca Talmud'da Nimrod kelimesi Amrafel (Amraphel) ismiyle özdeşleştirilirken (Erubin, 53a) başka kaynaklarda Eski Mezopotamya tanrısı Ninunta'nın isminden çıkarılmış olabileceği hususu tartışılır.
NEMRUT'UN SOYU
Tanah'a göre Nemrut, Nûh'un oğullarından Ham'ın torunu ve Kuş'un (Cush) oğludur (Tekvîn, 10/1-8; I. Tarihler, 1/10). Ham'ın soyundan gelenlerin tarihin erken dönemlerindeki en sert ve saldırgan insanlar olduklarına, krallıklar kurup insanlığın kaderine hakim olmaya çalıştıklarına ve Mısır, Libya, Arabistan, Hindistan gibi ülkelerin oluşumuna öncülük ettiklerine inanılmaktadır. Aynı soydan gelen Nemrut'un Babil'in yanı sıra Nineva ve Kalah'ı inşa ettiği söylenir, krallığının başlangıcı Şinar diyarındaki Babil, Erek, Akkad ve Kalde olarak gösterilir. (Tekvîn, 10/10-12) Tekvîn'de Nemrut'dan "yeryüzünde kudretli adam" ve "Rab indinde kudretli avcı" (Tekvîn, 10/8, 9) şeklinde söz edilir. Tekvîn yorumcularına göre Nemrut karanlık fakat güçlü bir figürdür ve dünyanın ilk ve en büyük emperyalistidir (Phillips, s. 99-101, 107; Brett, s. 46-48). Talmud metinlerinde ise Nemrut'un, Hz. Hz. İbrahim'i ateşe atan ve bütün insanları Tanrı'ya isyana teşvik eden kötü yönetici olduğu üzerinde durulur. (Erubin, 53a; Pesahim, 94b, 118b) Ayrıca Nemrut ile Buhtunnasr (Nebukadnezzar) arasında bir soy ilişkisi kurulur. (Hagigah, 13a)
Geleneksel Yahudi düşüncesine göre Nemrut kurnaz bir astrolog, putperest, çeşitli şehirleri kuran ve masum bebekleri katleden bir yönetici ve et yiyen ilk insandır. (Ginzberg, I, 186-187; V, 199, 209) Bundan başka vahşi hayvanlara hükmeden bir kişi olarak da tanımlanır, Tanrı'nın Âdem ile Havva için yaptığı deri kaftanı aracı kılarak hayvanlara hükmettiği ifade edilmiştir. Ayrıca Nemrut'un, içinde yaşadığı toplumda bir tanrı muamelesi gördüğü ve karısı Semiramis'in tapınılan bir ilahî varlık olarak öne çıktığı ileri sürülür. (Ginzberg, I, 188; Seiss, s. 389; Shubin, s. 31)
NEMRUT'UN ADI KUR'AN'DA GEÇİYOR MU?
Nemrut adı Kur'an'da yer almamakla birlikte Bakara Sûresi'nde (2/258) Allah'ın kendisine mülk ve hükümdarlık bahşettiği için şımarıp Hz. İbrahim'le tartıştığından söz edilen kişinin Nemrut olduğu müfessirlerce kabul edilmiştir. Bunun dışında Hz. Hz. İbrahim'in cezalandırılması ve ateşe atılmasıyla ilgili ayetlerde de Nemrut'a bazı göndermeler olduğu düşünülmektedir. (el-Enbiya 21/68-70; el-Ankebût 29/24; es-Saffat 37/97-98)
NEMRUT'UN ERKEK ÇOCUKLARI ÖLDÜRMESİ
Nemrut ile Hz. Hz. İbrahim arasındaki mücadeleyi konu alan hikayeler hem Yahudi hem İslam kaynaklarında yer alır. Bu menkıbevî rivayetlere göre Nemrut, Hz. İbrahim'in dünyaya gelişiyle ilgili olarak rüyasında yeni doğan bir yıldızın parlaklığının ay ve güneşi bastırdığını görür. Rüyayı yorumlayan kahinler, ona ülkesinde doğacak olan bir erkek çocuğun halkın dinini değiştireceğini ve kendisini öldüreceğini söyler (Taberî, I, 220-221). Bunun üzerine Nemrut, doğan erkek çocukların öldürülmesini emreder ve şehirdeki bütün erkekleri şehir dışına çıkararak hanımlarıyla ilişkiye girmelerine engel olur. Ancak Âzer'e (Terah) olan güveni sebebiyle onu hanımıyla görüşmemek şartıyla bir iş için şehre gönderir. Bu arada Âzer hanımıyla ilişkide bulunur ve bunu gizler. Eşi hamile kaldığında onu şehir dışında bir mağaraya saklar (Köksal, s. 143). Sonuçta Hz. İbrahim bir mağarada olağan üstü ışıklarla aydınlanmış olarak doğar. (Klinghoffer, s. 1-2)
Hz. Hz. İbrahim ile Nemrut arasındaki mücadele ve Nemrut'un Hz. İbrahim'i ateşe atması konusunda Yahudi geleneğinde Babil Kulesi öyküsü ön plana çıkarılmıştır. Geleneksel olarak Babil Kulesi'nin Nemrut'un krallığı döneminde inşa edildiğine inanılır (Abodah Zarah, 53b; The Old Testament, I, 297). Milattan sonra I. yüzyıla ait apokrif metin Pseudo-Philo'ya göre Nemrut devrinde göklere kadar uzanan kulenin inşası sırasında insanlar hazırladıkları kerpiçlere isimlerini kazırlar ve onları pişirerek inşaatta kullanırlar. Ancak Hz. İbrahim ve yanındaki on bir kişi buna karşı çıkar, bunun üzerine tutuklanıp işkence görürler. Sonunda Hz. İbrahim ateşe atılır, fakat yanmaktan mûcizevî şekilde kurtulur. (a.g.e., II, 310-312; ayrıca bk. Pesahim, 118a; Teugels, s. 175; Evans, s. 152-153)
NEMRUT'UN YAPTIKLARI
İslamî kaynaklarda Nemrut'dan hep bazı ilkleri gerçekleştiren kişi olarak söz edilir. Buna göre o ilk defa kötülüğe teşvik eden, başına ilk defa taç giyen, ilkin yıldızların durumunu ortaya koyan, ilk defa ateşe tapan ve insanları kendisine tapınmaya davet eden kişidir. (Köksal, I, 142) Mancınığın da onun zamanında icat edildiği düşünülür (DİA, XXVII, 565), Taberî yeryüzünden ikisi kafir, ikisi mümin olmak üzere dört büyük kralın gelip geçtiğini, müminlerin krallarının Süleyman b. Davûd ile Zülkarneyn, kafirlerin krallarının Buhtunnasr ve Nemrut olduğunu söyler ve Nemrut'un nesebini Nemrut b. Kuş b. Ken'an b. Ham b. Nûh olarak verir. Nemrut'un krallığı dört yüzyıl devam etmiştir (Taberî, I, 273). Bir diğer rivayete göre ise nesebi Nemrut b. Ken'an b. Kuş b. Sam b. Nûh şeklindedir (İbn Kesîr, I, 139-140). Bakara sûresinde söz konusu edilen tartışmanın (2/258) bir rivayete göre Hz. Hz. İbrahim putları kırdıktan sonra atıldığı hapishanede, diğerine göre ise ateşe atıldıktan sonra gerçekleştiği kaydedilir (Taberî, I, 273-274).
NEMRUT GERÇEKTE KİM?
İsminin Kur'an'da yer almaması, Tekvîn'deki silik şahsiyeti ve hakkındaki efsaneler sebebiyle Nemrut'un gerçekten yaşamış bir Mezopotamya-Babil kralı mı yoksa mitolojik bir kişi mi olduğu tartışma konusudur. Öncelikle onun İran krallarından Dahhak olabileceği ileri sürülmüştür. Taberî ise Nemrut'un Nabatî, Dahhak'in Farisî asıllı olması dolayısıyla Nemrut'un Dahhak olamayacağını belirtir (Tarîḫ, I, 221, 276-277). Ayrıca onun Hammurabi (m.ö. 2003-1961) olma ihtimalinin bulunduğu, Nemrut kelimesinin bir isim değil "sultan, kral" anlamında bir unvan niteliği taşıdığı, bu unvanla anılan kişinin de Akkad Devleti'nin kurucusu I. Sargon (m.ö. 2350) olabileceği (Sarıkçıoğlu, s. 38), Nemrut'un efsanevî İran krallarından Keykavus (Tökel, s. 224-225, 388-389) veya Sumerliler'in savaşçılığı ve avcılığıyla meşhur tanrısı Ninurta olduğu ve bu ismin Tevrat'a geçerken Nimrod şeklinde değişime uğradığı da iddia edilmiştir (Çığ, s. 73). Speiser'in araştırmasından hareketle O'Connell, Nemrut'un Asur krallarından I. Tukulti-Ninurta (m.ö. 1233-1199/1244-1207) olma ihtimalinin daha kuvvetli göründüğüne işaret eder (New Catholic Encyclopedia, X, 318). Bütün bunların yanı sıra Nemrut'un Babil'in Izdubar'ı veya Gılgamış olduğu öne sürülmüş ve Nemrut tanrı-kral Marduk'la özdeşleştirilmiştir. Nemrut'u bir kişi adı değil bir kabile ismi olarak sayanlar da vardır. (Kaynak: DİA)
KELDANİ KAVMİ'NİN HELAK OLMASI VE NEMRUT'UN ÖLÜMÜ
İbrahîm -aleyhisselam- Babil'e hicret ettikten sonra, gurur ve kibre kapılarak îman etmeyen Keldanî kavmi üzerine toz halinde sivrisinek sürüleri indi. Putperestlerin kanlarını emdiler. O bedbahtlar, kurumuş insanlar haline gelerek helak oldular. Bir sinek de, Nemrut'un burnundan girerek beynine geçti. Mağrûr Nemrut, ağrısından dolayı durmadan başına tokmak vurdurdu. Nihayet, hızla gelen bir tokmakla başı parçalandı.
Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyrulur: "O'na (İbrahîm'e) bir tuzak kurmak istemişlerdi; fakat biz onları, daha çok hüsrana uğrayanlar haline getirdik." (el-Enbiya, 70)
Nitekim dünya saltanatı ile kibir ve gurûra sürüklenen Nemrûd ve bedbaht kavim, bütün insanlığa ibret olmak üzere toz halindeki sinekler tarafından kanları emilerek "insan kuruları" haline geldiler.
