Selefi Joe Biden döneminde ABD güçlerinin Afganistan'dan çekilirken, Bagram Hava Üssü'nü de terk etmesini sıklıkla sert ifadelerle eleştiren Başkan Trump, resmi ziyaret kapsamında bulunduğu İngiltere'de ve dönüş yolunda uçakta söz konusu üssü geri almak istediklerini söyledi.
'Afganistan'dan ayrılma ancak Bagram Hava Üssü'nde kalınması' şeklindeki görüşünü tekrarlayan Trump, ilk kez üssün geri alınması için 'çalıştıklarını' açıkladı.
Trump, açıklamalarında Çin'in buraya yakınlığını vurgularken, CNN'e konuşan 3 kaynak Washington yönetiminin üssü geri alabilmek için Afganistan'ı yöneten Taliban ile marttan bu yana gizlice görüştüğünü iddia etti.
Afganistan'ın başkenti Kabil'in kuzeyinde 1 saat mesafede, Pervan vilayetinin Bagram ilçesinde bulunan, genişliği, güçlü altyapısı ve stratejik konumuyla bilinen Bagram Hava Üssü, bölgenin ve özellikle de Çin'in takip edilebileceği en uygun lokasyon olarak öne çıkıyor.
Genişletildi, işgalin merkezi oldu
Bagram Hava Üssü ilk olarak, 1950'lerde Afganistan üzerinde nüfuzunu artırmak isteyen Sovyetler Birliği'nin yardım programları kapsamında inşa edildi.
Üs, daha sonra 1979-1989'da Sovyetlerin, ardından iç savaşta Afgan silahlı grupların, 2001-2021'de ise ABD ve NATO güçlerinin ana merkezi oldu.
Önce Sovyetler Birliği sonra da ABD üssü geliştirerek, modernize etti. Her ikisi de üssü askeri, istihbari ve lojistik merkez olarak kullanırken, sık sık Afgan direniş gruplarının saldırılarına maruz kaldı.
Büyük bir kasaba, küçük bir şehri andıran Bagram Hava Üssü'nde, askeri kara ve hava araçlarının park edebilmesi için 100'den fazla alan, ayrıca 3 ve 3,5 kilometre uzunluğunda 2 tane pist bulunuyor. Pistlere büyük kargo ve bombardıman uçakları rahatlıkla inebiliyor.
Kilometrelerce uzanan bloklarla çevrili üste askeri tesislerin dışında, sinema, yüzme havuzu ve oyun merkezleri, büyük birer hastane ve cezaevi, barınma alanları, restoranlar ve fast-food dükkanları, spor salonları ve çok sayıda mağaza yer alıyordu.
Burada ayrıca, 'Afganistan'ın Guantanamo'su' olarak adlandırılan, üst düzey binlerce Taliban ve El-Kaide mensubunun tutulduğu, işkence ve kötü muamelesiyle ünlü Pervan Gözetim Merkezi de bulunuyordu. Buranın kötü şöhreti, ödüllü 'Taxi to the Dark Side' adlı belgesele konu oldu.
Asker ve diğer personelle birlikte aynı anda 10 binlerce kişinin barınabileceği belirtilen üs, işgal yıllarında ABD operasyonlarının en önemli çıkış noktası konumundaydı.
Üssü, eski ABD Başkanları George W. Bush 2006'da, Barack Obama 2010'da, Başkan Trump ise ilk döneminde 2019'da ziyaret etmiş, askerlere moral konuşması yapmıştı. Bir önceki Başkan Biden ise, Obama'nın yardımcısıyken 2011 yılında üssü ziyaret etti.
ABD, Temmuz 2021'de üssü boşalttı
Başkan Trump'ın ilk döneminde, Şubat 2020'de Washington yönetimi Taliban ile Doha Anlaşması'nı imzaladı. Anlaşmada, çeşitli güvenlik konularının yanı sıra ABD öncülüğündeki NATO güçlerinin Afganistan'ı tamamen terk etmesi yer alıyordu. Bu kapsamda, temmuzda Bagram Hava Üssü boşaltıldı, son ABD askeri ise 30 Ağustos 2021 gecesi Afganistan'dan ayrıldı ve 20 yıllık işgal sona erdi.
Taliban her yıl 15 Ağustos'ta üste ABD'den kalan askeri araç ve helikopterlerle askeri geçit törenleri düzenleyerek, 'zafer' gösterisi yapıyor.
Doha Anlaşması üssün yeniden ABD'ye devredilmesine ya da buna yol açacak bir madde barındırmıyor. Taliban ile yürütülen görüşmelerle ilgili detay henüz belli değil, son 4 yıldır Afganistan'ı yöneten ve her fırsatta ABD de dahil başka ülkelerle iyi ilişkiler geliştirmek istediklerini vurgulayan Taliban ve ABD'nin bu konudaki müzakere zemini ve öncelikleri merak konusu olmaya devam ediyor.
Üssün ABD için önemi
ABD'nin son 4 yıldır ülkede varlığı bulunmuyor ancak buraya ilgisi kaybolmuş değil. Özellikle güvenlik gerekçesiyle ABD'ye ait insansız hava araçları (İHA), sık sık Afganistan üzerinde devriye turları yapıyor. Afgan yetkililer, bu İHA'ların Pakistan topraklarından havalandığını ileri sürerek komşu ülkeyi defalarca uyardı. Üssün yeniden ABD'ye geçmesi halinde İHA'ların başka bir ülkeden kalkmasına gerek kalmayacak.
ABD'ye ait bir İHA, Temmuz 2022'de, Kabil'de bir evi bombalamış, El-Kaide'nin kurucusu Usame Bin Ladin'in burada yaşayan halefi Eymen ez-Zevahiri öldürülmüştü. Bununla beraber, ABD'li yetkililer Afganistan'da terör örgütü DEAŞ'ın güçlendiğine dair sık sık açıklamalarda bulundu.
Ayrıca, tarihi boyunca büyük güçlerin çekişme alanı olan ve bu uğurda çok sayıda işgale uğrayan Afganistan bu kez ABD-Çin gerilimi yaşıyor.
ABD sonrası Afganistan, 80-90 kilometre ile en kısa sınırı paylaştığı komşusu Çin'in ilgisini çekmeye başladı. Zira Çin, son 4 yılda özellikle maden başta olmak üzere birçok sektörde Afganistan'a yatırım yapmaya başladı.
Öte yandan Trump'ın arayışlarının sonuca ulaşması halinde Çin dışında, Orta Asya ülkeleri, İran ve Çinle yakın ilişkiler geliştiren Pakistan da ABD güvenlik ağının daha yakın takibine girecek.
CNN'e konuşan kaynaklar, Washington yönetiminin 'Çin'i izleme', 'nadir toprak elementleri ve madenler', 'terör örgütü DEAŞ ile mücadele' ve 'Kabil'deki büyükelçiliğin yeniden açılma olasılığı' nedenleriyle Bagram Hava Üssü'nü yeniden kontrol altına almak istediğini kaydetti.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile ortak basın açıklamasında üssün önemine dikkati çeken Trump, burayı geri almaya çalıştıklarını belirterek, 'Üssü istememizin nedenlerinden biri, buranın Çin'in nükleer silahlarını ürettiği yerden bir saat uzaklıkta olması.' diye konuştu.
