Mezhep nedir? Peygamberimiz zamanında mezhep var mıydı? Mezhepler nasıl ortaya çıktı? Mezheplerin mahiyeti nedir? İşte cevabı...
Mezhep, dînî bir hüküm vermenin kaidesi, çerçevesi ve sistemini ifade eder.
Peygamber Efendimiz henüz hayattayken, ashab-ı kiram karşılaştığı problemleri kendisine arz ediyorlar ve O'ndan meselenin çözümünü öğreniyorlardı. Bu sebeple o dönem için, bugünkü manada mezheplerden söz etmek doğru değildir. Lakin bunun yanında ashab-ı kiram arasında Kur'an ve Sünnet'ten hüküm çıkarma ehliyetine sahip zatlar da vardı.
PEYGAMBERİMİZ ZAMANINDA MEZHEPLER VAR MIYDI?
Zira şu hadise, bizlere, Efendimiz henüz hayattayken bile, O'ndan uzakta yaşayan alim sahabîlerin, Usûl (hüküm çıkarma kaideleri) ve Fürû'uyla (fıkhî meseleleri) kurulmuş olmasa da kendi mezheplerinin oluşmaya başladığını göstermektedir. Nitekim Rasûlullah, Muaz'ı (ra) Yemen'e gönderirken:
"‒Önüne bir dava geldiğinde ne ile hükmedeceksin?" diye sormuştu. Muaz (ra) önce Kur'an'a bakacağını, aradığı hükmü orada bulamazsa Sünnete intikal edeceğini, orada da bulamazsa Kur'an ve Sünnet muhtevası içerisinde kendi reyiyle içtihad edeceğini söylemişti. Efendimiz de onun bu hareket tarzını tasdik etmiş, hatta ona böyle bir muvaffakiyet nasip buyurduğu için Allah Teala'ya hamd etmiştir. (Bkz. Ebû Davûd, Akdiye, 11; Ahmed, V, 230, 236; İbn-i Sa'd, III, 584; Diyarbekrî, II, 142)
MEZHEPLER NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Tabiîn devrinde içtihad faaliyetleri artarak devam etti. Onlardan sonra da aralarında dört mezhep imamının bulunduğu nesil geldi. Bunlar, Tabiîn alimlerinin elinde yetişerek, Sahabe ve Tabiîn'in fıkhının üzerine kendi elde ettikleri bilgileri de ilave ettiler. Böylece gerek Sahabe, gerek Tabiîn, gerekse Tebe-i Tabiîn'in fetvaları arasında, yukarıda zikredilen sebepler çerçevesinde farklı hükümler ortaya çıktı. Neticede Müslümanlar kendi bölgelerinde yaşayan imamın fetvalarını bildiklerinden, onu tercih ederek ona göre amel ettiler. İşte bu tercih ve taraftarlık sebebiyle, zamanla "gidilen yol" manasına gelen mezhepler teşekkül etmiş oldu.
MEZHEPLERİN MÂHİYETİ
Bütün ehl-i sünnet mezhepleri, İslam'ın kesin emirlerinde ve icma ile kabul edilen fıkıh konularında müttefiktir. İhtilaf, akılla halledilebilecek ve hakkında kat'î nass yani ayet ve hadis bulunmayan cüz'i meselelerdedir.
