Doğal afetler arasında sıkça karşılaşılan heyelanlar, özellikle yağışlı dönemlerde ve eğimli arazilerde büyük risk oluşturur. Toprak kayması olarak da bilinen heyelanlar; insan yerleşimlerini, yolları ve doğayı tehdit edebilir. Peki heyelan tam olarak nedir, nasıl oluşur ve hangi koşullarda daha fazla görülür? İşte heyelanlarla ilgili merak edilen tüm detaylar...
Heyelan Nedir?
Heyelan, yer kabuğunun üst kısmında bulunan toprak, kaya ve benzeri malzemelerin yerçekiminin etkisiyle eğim boyunca kayarak yer değiştirmesi olayıdır. Basitçe söylemek gerekirse; yamaçtaki toprağın dengesini kaybedip aşağıya doğru akmasıdır.
Heyelanlar hem doğal etkenler (yağış, deprem, erozyon) hem de insan faaliyetleri (ağaç kesimi, kontrolsüz kazı çalışmaları) sonucu oluşabilir. Zaman zaman yavaş ilerleyerek fark edilmesi zor olabilirken, bazı durumlarda aniden gelişerek ciddi hasarlara yol açabilir.
Heyelan Nasıl Oluşur?
Heyelan oluşumu birkaç temel faktöre bağlıdır:
- Yerçekimi: Eğimli arazilerde yerçekimi sürekli bir aşağı çekme kuvveti uygular. Bu kuvvet zamanla zemini zayıflatır.
- Toprak ve Kaya Yapısı: Gevşek, suyu kolayca emen veya katmanlı toprak ve kaya yapıları heyelan riskini artırır.
- Su Etkisi: Yoğun yağışlar, kar erimeleri veya su sızıntıları toprağın ağırlığını artırarak kaymayı kolaylaştırır.
- Bitki Örtüsünün Tahribi: Ağaçların ve bitkilerin kökleri toprağı tutar. Ormanların kesilmesi ya da doğal bitki örtüsünün zarar görmesi heyelan riskini yükseltir.
- Depremler: Yer sarsıntıları, toprak ve kaya kütlelerinin dengesini bozarak heyelanı tetikleyebilir.
- İnsan Faaliyetleri: Yol yapımı, maden çalışmaları ve bilinçsiz yapılaşmalar da eğimli arazilerde heyelan oluşumunu hızlandırabilir.
Heyelanların Görüldüğü Yerler
Heyelanlar, genellikle şu bölgelerde daha sık görülür:
- Eğimli ve dağlık araziler
- Şiddetli yağış alan bölgeler
- Zayıf zemin yapısına sahip alanlar
- Orman örtüsü zarar görmüş bölgeler
- Deprem kuşağında yer alan yerler
Türkiye'de Karadeniz Bölgesi, yoğun yağışlar ve eğimli araziler nedeniyle heyelan olaylarının en sık yaşandığı yerlerden biridir.
Heyelanlardan Korunmak İçin Neler Yapılabilir?
Heyelan riskini azaltmak için alınabilecek önlemler şunlardır:
- Eğimli arazilere yapılaşma izni verilmemesi
- Ağaçlandırma çalışmaları yapılması
- Yağmur suyu drenaj sistemlerinin doğru şekilde inşa edilmesi
- Heyelan tehlikesi olan bölgelerin haritalanarak takip edilmesi
- Erozyonla mücadele çalışmaları yürütülmesi
Doğru önlemler sayesinde heyelanların yol açabileceği can ve mal kayıpları önemli ölçüde azaltılabilir.
