Kuzey Atlantik Paktı Teşkilatı (NATO) ato, Amerika öncülüğünde Sovyet Rusya tehdidine karşı 4 Nisan 1949'da kurulan askeri ve iş birliği örgütüdür. NATO nedir? NATO ülkeleri hangileri? NATO Nasıl Kuruldu? Detaylar haberimizde.
Örgütte yer alan ülkelerden ikisi Amerika Kıtası'nda, diğer yirmialtısı Avrupa Kıtası'nda bulunmaktadır. Kurulduğu dönemde 12 üyesi bulunan örgüt, 2009 yılı itibariyle toplam 28 üyeye ulaşmıştır. NATO'nun açılımı "North Atlantic Treaty Organization"dır.
Uluslararası Askeri İttifak olarakda bilinen NATO, örgüt dışında kalan ülkelerden gelebilecek saldırılara karşı ortak savunma yapmak amacı ile kurulmuştur. NATO'nun merkezi, Belçika'nın başşehri Brüksel'de bulunmaktadır. NATO'ya üye ülkelerin askeri harcamaları, dünyada yer alan tüm ülklerin askeri harcamalarının yüzde 70'ini oluşturmaktadır.
4 Nisan 1949 tarihinde, 12 ülke tarafından imza altına alınan Kuzey Atlantik Antlaşması ile kurulan NATO'nun en önemli özelliği, antlaşma metinlerinde de geçen, üye ülkelerden herhangi birine yapılan saldırının, tüm üye ülkelere yapılmış olarak kabul edilmesidir. NATO, hukukun üstünlüğü ve özgürlükleri tanıyan devletlerin barış ve güvenliğini sağlamak, ayrıca askeri, sosyal ve kültürel olarak birbirlerine destek sağlamak noktasında, ortak faydalar güden ülkelerin bir araya toplanması ile oluşturulmuştur.
NATO'ya üye olan ülkelerin herhangi bir saldırıya uğrayan diğer bir üye ülkeye yardım etmeleri maddesi, tarihte ilk kez, 2001 yılında ABD'de yaşanan 11 Eylül saldırıları sonrasında uygulanmıştır. Gerçekleşen terör saldırılarından sonra çeşitli devletlere ait askerler, NATO liderliğinde, ISAF'ın emri altında Afganistan'a gönderilmiştir.
NATO Nasıl Kuruldu?
2. Dünya Savaşı'nın ardından, gelişmeye başlayan teknoloji, çeşitli silahlar ve özellikle kitle imha silahlarının, bir takım ülkelerin tekelinde bulunması, yaşanılan savaş tecrübeleri, milletlerin dünya üzerinde tek başına var olabilmelerini olanaksız kılmaya başladı. Bu nedenle, milli menfaatleri benzer yönde olan büyük devletler, belli noktalarda buluşarak, dayanışma ve işbirliği yapmak zorunda kaldı. Bu doğrultuda bir araya gelen on iki ülke, Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın 51. maddesi çerçevesinde hazırlanan, toplam 16 maddelik antlaşmayı 4 Nisan 1948 tarihinde, ABD'nin Washington Şehri'nde imzaladı. İmzalanan antlaşma onaylanarak 24 Ağustos 1949 tarihinde yürürlüğe girdi.
Başlangıçta Birleşik Krallık, Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, Amerika Birleşik Devletleri'nin bir araya gelmesiyle oluşturulan Pakt, daha sonra Yunanistan ve Türkiye'nin katılımıyla daha geniş bir hal aldı. Türkiye ve Yunanistan'ın ardından Almanya, daha sonra sırasıyla İspanya'nın katılımı ile üye ülke sayısı 16'ya çıktı.
Günümüzde NATO'ya üye 28 ülkeden en çok dikkat çekeni İzlanda'dır. İzlanda, ordusu olmayan tek NATO üyesi ülkedir.
NATO'nun dört büyük komutanlığı vardır. Bunlar:
Avrupa Yüksek Komutanlığı,
Atlantik Yüksek Komutanlığı,
Manş Komitesi Komutanlığı,
Amerika, Kanada Bölgesi Komutanlığıdır.
Teşkilat Yapısı:
Teşkilatın askeri yapısı, üye ülkelerin Genelkurmay Başkanlarından veya onlar adına daimi görev yapan temsilci askeri personelden oluşur. Konseye karşı sorumlu olan Askeri Komite, ittifakın en üst düzeydeki askeri merciidir. Konseye ve Savunma ve Planlama Komitesine askeri konularda bilgi sağlayan ve önerilerde bulunan Askeri Komite, iki büyük Nato Komutanlığına direktif verebilmektedir.
• İttifak, savunma amaçlıdır.
• Caydırma için yeterli bir gücü muhafaza etmek esastır.
• Üyelerin toprak bütünlüğü ve bağımsızlığı garanti edilerek dünya barışına katkı devam ettirilir.
• Üye ülkelerden birine yapılan tecavüz, tamamına yapılmış kabul edilir. (5 nci madde)
• İttifak, Avrupa'da ABD'nin konvansiyonel ve nükleer askeri varlığını zaruri sayar.
• NATO Savunmasının kollektif tabiatı, işbirliğine ve entegrasyonuna istinad eder.
• Nükleer silahlarda sıfır çözüme ulaşıncaya kadar, konvansiyonel ve nükleer silahların uygun bir kombinasyonunu kullanmaya devamı zorunlu görür. Nükleer silahların amacı siyasi olup, ittifakın güvenliğinin en önemli garantisidir. Bu kuvvetler savaşı ve dengeyi korumak için asgari düzeyde tutulur.
Her yıl 4 Nisan, NATO Günü olarak üye ülkelerde kutlanır. NATO Gününde, NATO'nun kuruluşu, organları, amacı ve çalışmaları anlatılır.
NATO Üyesi Ülkeler Hangileridir?
12 NATO üyesi ülke, NATO'ya 4 Nisan 1949 tarihinde kurucu üyeler olarak katılan ülkelerdir. Fransa NATO'nun askeri kolundan 1966 yılında ayrılmış olmasına rağmen, 2009 yılında geri dönmüştür. Danimarka'nın üyeliği, Faroe Adaları ile Grönland'ı kapsamaktadır. Üye ülkeler arasında yer alan İzlanda'nın, askeri ordusu bulunmamaktadır.
4 Nisan 1949
– Birleşik Krallık
– Belçika
– Kanada
– Danimarka
– Fransa
– İzlanda
– İtalya
– Lüksemburg
– Hollanda
– Norveç
– Portekiz
– Amerika Birleşik Devletleri
Yunanistan 1974 yılında Türkiye'nin düzenlediği Kıbrıs Barış Harekatı'ndan sonra, NATO'nun askeri kanadından çekilmiş olmasına rağmen, 1980 yılında geri döndü.
18 Şubat 1952
– Türkiye
– Yunanistan
9 Mayıs 1955
– Almanya
30 Mayıs 1982
– İspanya
12 Mart 1999
– Çek Cumhuriyeti
– Macaristan
– Polonya
29 Mart 2004
– Bulgaristan
– Estonya
– Letonya
– Romanya
– Litvanya
– Slovenya
– Slovakya
1 Nisan 2009
– Hırvatistan
– Arnavutluk
NATO'NUN ORGANİZASYONU
Nato organizasyonu, Kuzey Atlantik konseyi, Genel Sekreter, Askeri Komite ve Nato Komutanlıkları şeklindedir. Kuzey Atlantik Konseyini, üye devletlerden birer üye temsil eder. Genel Sekreter başkanlığında haftada bir toplanır. Senede bir iki defa bakanlar seviyesinde toplanır. Her üyenin veto hakkı vardır. Nato'nun askeri komitesini, üye devletlerin genel kurmay başkanları meydana getirir, senede bir defa toplanır.Nato stratejisi, Washington'daki askeri teşkilat tarafından tayin edilir. Bu teşkilatın askeri teşkilatları; Avrupa'yı içine alan, Avrupa Müttefik Kuvvetler komutanlığı (SACEUR); Atlantik Okyanusu ve ABD kıyılarını içine alan, Atlantik Müttefik Kuvvetler komutanlığı (SACLANT) ve Manş Denizi ile Kuzey Denizini içine alan Müttefik Manş Komutanlığıdır. ABD ve Kanada'nın ayrıca bir askeri komitesi vardır.Nato'nun nükleer gücüFüze teknolojisinin gelişmesiyle gerek Sovyetler, gerekse Nato devletleri, menzili 1000 km üstünde, birkaç hedefe birden atılabilen çok başlıklı füzeleri, topraklarına yerleştirmeye başladılar. Füze yarışı o derece arttı ki, savaş halinde dünyanın büyük bir kısmının yerle bir olması mümkündü. ABD ile Sovyetler arasındaki silahların sınırlandırılması görüşmeleri, orta menzilli füzelere herhangi bir sınır getirmemişken, Sovyetlerin 1970'lerde 5000 km menzilli SS-20 füzelerini, Avrupa'ya yönelterek yerleştirmeleri, Sovyetlerin Avrupa için duyduğu arzuları ortaya koymuştur.Bunun üzerine Nato, 1979'da önemli kararlar aldı. Bu kararların başında, uzun menzilli füzelerin Avrupa'ya yerleştirilmesi geliyordu. Toplam 572 Pershing II ve Cruise füzesinin, 1988'e kadar, muhtelif Nato ülkelerinde yerleştirilmesi kararlaştırıldı. Nato'nun bu kararı üzerine Sovyetler harekete geçerek, silahların sınırlandırma görüşmelerini yeniden istediler.Sovyetlerin, silahlarını sınırlandırma görüşmelerinde istedikleri, Avrupa kıtasında kendilerinden başka hiçbir devlette nükleer başlıklı füzelerin bulunmaması sebebine dayanır. Sovyetler, Avrupa'daki kuvvet dengesini kendi lehlerine çevirerek, ABD ile Avrupa'nın ilişkisini kesmek istemeleridir. Halbuki Nato'nun temel stratejisi, Avrupa'nın ABD ile birlikte savunma yapmasıdır. Sovyetler, silahların sınırlandırılması görüşmelerini bir yandan engellerken diğer taraftan Hür Dünya'ya yönelen nükleer başlıklı füzelerini yerleştirmeye kesin anlaşma sağlanıncaya kadar devam etmiştir.
