​Depremde koordinasyona dair notlar

Kara bir gün 6 Şubat 2023, ülkemizin 10 şehrinde kıyametin koptuğu, bazı şehirlerin adeta haritadan silindiği büyük bir musibet. Ölenlere Allahtan rahmet, yaralılara acil şifalar, geride kalanlara da sabırlar diliyoruz.

Milletimizin ne kadar necip bir millet olduğunu bir kere daha gördük. Ülkemizin dört köşesinden ve hatta yurtdışından deprem bölgesine kilometrelerce uzunluğunda yardım kamyonları dizildi. Kimin elinden ne geliyorsa yetiştirdi. Bu olay adeta destansı bir dayanışma örneği oldu, zaman olarak kurtuluş savaşı ve 15 Temmuz’dan sonra ülkemizin gördüğü en büyük dayanışma, yardımlaşma ve birlik örneği yaşandı. O kadar çok örnek var ki hangi birini zikredeceğimizi bilemiyoruz.

Bu hazin süreçte, destansı bir yardım seferberliğinin gerçekleşmiş olmasının en büyük kahramanı kimdir denilirse tek cümlede “Aziz Milletimiz” denilmesi gerekir. Durumdan vazife çıkartarak maddi – manevi destek veren, ayrıca whatsap gruplarında örgütlenerek herkese ve her derde yetişmeye çalışan, gece gündüz demeden bir kişinin daha hayata tutunmasına vesile olabilir miyiz diye çırpınan gönüllü nene hatunlar, seyit onbaşılar, onbeşliler, Halil Kantarcılar ve ismini zikredemediğimiz nice kahramanlar tekrar ülkemizin dört bir yanında damarlarındaki asil kanın hakkını bir kere daha vermiştir. Her birini tek tek şükran, minnet ve hürmetle anıyoruz. Bu olay göstermiştir ki, milletimiz sıkıntılı zamanlarda çok hızlı şekilde toplanıp birliğini sağlıyor.

Sakladığı kefen parasını yardıma gönderip de “muhtarım, ben senden evvel ölürsem cenazemi sen kaldır” diyen dedemizden, okulları tatil olan üniversiteli gençlerin evlerine gitmeyip de üniversiteyi yardım toplama ve koordinasyon merkezine çevirmesine, bulunamayan iş makinaları ve operatörlerini iğneyle kazarak bulup çıkartan kahramanlara, 30.000 nüfuslu bir ilçenin 60.000 nüfuslu bir depremzede ilçenin iaşesini teminine, elimizden bir şey gelmiyor bari ekmek yapıp gönderelim diyen kahraman kadınlarımıza, her biri kendi dininde dua zinciri oluşturup Allah’a yakaranlara, tırlar dolusu yardımı sağlayan, getiren, götüren, dağıtan ve sair şekilde yazmakla bitiremeyeceğimiz faaliyetleri kendi insiyatifi ile yapan güzel ülkemin güzel insanları insiyatifi eline aldığında her sorunu çözmeye muktedir olduğunu bir kere daha ortaya koymuştur. Alevi, sünni, müslüman, gayrımüslim, sağcı solcu, dindar seküler nasıl biraraya gelindiğini gördük. Güzel ülkemin güzel insanları herşeyin en iyisini hakediyor, en azından bundan çok daha iyisini hakediyor.

Halkımızın bu gayreti merkezi bir koordinasyon sistemi ile desteklense çok daha güzel neticeler elde edilebilir. Deprem bir semavi semavi musibettir ancak, depremde bu kadar büyük yıkım olması tamamen insanların kusurudur, Kur’an, bilimsel kurallara uygun hareket etmeyi emreder. Bu tür müsibetlerde devreye girebilecek bir koordinasyon yazılımı olmalı, bu yazılımla “yönetişim” modeli işletilmeli. Bu bağlamda;

· Hangi yardım noktasında, ne zaman, neye ihtiyaç olduğunun listesi yapılıp, listeye araç gereçten personele, gıdaya kadar herşey yazılmalı.

· Göreve hazır (gönüllü) personel, iş makinası, nakliye aracı, makine operatörleri, demir kesme vs ekipman, ihtiyaç maddeleri üretim tesisleri gibi unsurlar da listelemeli. Emre âmâdelik sağlanmalı.

· Bölgesel toplanma merkezleri ve Olay mahalline acil intikal planları oluşturulmalı.

· Hangi yardım toplama noktasına neyin teslim edildiği ve Hangi tedatikçiden hangi malzemenin (hangi fiyatla) temin edilebileceği ve stok durumunu listelemeli.

· Liste altyapı, iş makinası, barınma, sağlık, ısınma, gıda, hijyen, vs vs detaylı kategoriler halinde görülebilmeli.

· Kişilerin birbirini bulabilmesi ve konum/durum bildirebilmesi sağlanmalı, hatta, vefat edenlerin ve alındıkları yerin de bilgileri yer almalı.

· Yola çıkan yardım malzemelerinin yol takibi yapılabilmeli.

· Nerelerde hangi yardım tedariki yapıldığı yer almalı (barınma, sağlık, gıda, vs vs).

· Sorunlar ve çözüme yönelik öneriler kısmı da olmalı.

· Önceliklendirme de merkezî koordinasyon birimlerince yapılarak sevkiyat organize edilmeli.

· Koordinasyon için yeterli alan açılmalı, konaklama, tuvalet-duş gibi ihtiyaçlar, yeme-içme servisleri, çöpler, depo alanları, koordinasyon merkezleri vs için büyük alanlar oluşturulmalı. Yardımların telef olması da önlenmeli.

· Koordinasyon birimine destek olunmalı, zira iyi niyetli ama koordinasyonsuz hareket, iletişim, ulaşım, güvenlik ve benzeri konularda sorun doğuruyor.

· Merkezi koordinasyon birimine ulaşmaya çalışanların iletişimi bir yerlerde tıkanıyor. Yurt genelindeki call center (arama birimleri) kapasitesinden istifade edilmeli.

· WhatsApp mesajları atıldıktan sonra başkalarına da iletiliyor. Teyid edilmemiş bir şey paylaşılmamalı, mesajda, konu, talep, talep sahibi, talep tarihi, adres, iletişim bulunmalı. Call Centerlar da bu konuda görev yapmak üzere seferber edilmeli.

· Yanlış ve teyit edilmeyen ihbarlar sorununu da çözecek bir modelleme yapılmalı.

· 112 aramaları deprem dışında da genel olarak problem, acil duruma rağmen ahiret suali gibi adres vs soruyorlar. GPS sisteminden arayanın bulunduğu noktayı 112’nin görebileceği bir yazılım geliştirilmelidir.

· STK’lara, Meslek odaları ve meslek örgütlerine de yetki verilmeli. Mesela, Kamyona kepçe yüklemiş yola çıkmış ama nereye gideceğini bilmeyenlere, iş makinası, operatör, nakliye aracı bulunamadığına veya boşta kaldığına vs tanık olduk. Koordinasyon iyi olmazsa çok can yanıyor, yuva yıkılıyor. STK’lar ve meslek örgütleri ile birlikte koordinasyon sağlamalı.

· Yollarda yüksek sayıda özel araç olması yardım araçlarının bölgeye ulaşmasını zorlaştırıyor. Görevli veya yardım aracı dışında araç hareketleri izne tabi olmalı. İş makinalarının hareketine engel olan araçlar kaldırılmalı.

· Yardımların dağıtımı konusunda da hızlı işleyen bir sistem kurulmalı; yardımların gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaşması sağlanmalı.

· Yağmalamaya karşı tedbir alınmalı.

· Yakıt ikmali sistemli olmalı.

· Bilinçli profesyonel insan ve iş makinası ihtiyacı karşılanmalı. Ekipmansız, arama kurtarmada eğitimsiz kalabalık faydasız zarar oluyor.

· Medya ve sosyal medyada algı yönetimi doğru yapılması, provokatörler önlenmeli.

· Yollar, limanlar, havalimanı pistleri gibi ulaşım mecralarındaki hasar giderilerek acilen hizmete açılmalı.

· Uçak dahil, araçlar yardım getirmeye ve bölgeden insan tahliyesine odaklanmalı.

· Telefon ve internet zayıflamadan aktif kullanılabilir tutulmalı.

· İnşaat işçileri ve madencilerin duvar kırmayı ve kazı yapmayı en iyi bilenler olduğu için, sürekli erişim kaydı bulunmalı.

· İnşaat işçileri, makine operatörleri, arama kurtarma uzmanları gibi kişilerin bölgeye giriş izinleri kolaylaştırılmalı.

· İş Makinesi vs gönderecek kişinin muhatap bulamama durumu olmamalı.

· Depremden 2-3 gün sonra salgın hastalıklar başlamaması için, kemirgenler ve çöplerin uzaklaştırılması planlanmalı.

· Kullanma tarihi geçmiş ürünlere dikkat edilmeli.

· Başıboş köpeklerin, ölüleri yemesine engel olunmalı.

· Motorize ekipler hasarlı bölgelerde çok hızlı ve kolay hareket edebiliyor, aktif kullanılmalı, envanteri tutulmalı.

· Yardım ekibinin mesai koordinasyonu yapılmalı

· Yardım ekibinin sağlığı korunmalı. Tetanoz ve kuduz aşısı olmalı. İSG tedbirlerine dikkat edilmeli, eldivensiz, gözlüksüz, toz maskesiz vs çalışılmamalı.

· Su kaynakları kontrol edilmeli. İçme suları klorlanmalı ve hijyenik ortamda korunmalı.

· Gıda zehirlenmelerine karşı, gıda yardımları iyi ve hijyenik ortamda saklanmalı.

· Çocuklar ihmal edilmeyip, çocuk psikologları acil destek olmalı.

· Enkaz bölgesine elektrik verilirken yerdeki açık uçlardan, elektriğin olmadığı düşünülen yerlerden elektrik çarpmasına karşı tedbir alınmalı. Özellikle ıslak elektrik hatları hayati bir sorun buna dikkat edilmesi sağlanmalı.

· Halkımıza felaketlerde yapılacaklar ve arama kurtarma eğitimi verilmeli.

· Enkaz kaldırma esnasında delillerin yok olmaması, ölüm raporları vs için adli personel seferber edilmeli.

· Meslek liseleri ve meslek yüksekokullarının üretim kapasitesi de kullanılmalıdır.

· Çiftçilerin hayvanların korunması ve yem ihtiyacı karşılanmalı.

· İmar konusu siyasi karar/rant olmaktan çıkartılıp teknik karara dönüşerek yönetişim modeli geliştirilmeli.

· Hatay belediye başkanı depremden önce televizyonda diyor ki, biz deprem ile ilgili merkezi hükumet ile işbirliği yapmak istedik sonuç alamadık. Bu sorun da çözülmeli.

· Yukarıdaki liste geliştirilmeli, bu konuda bilimsel çalışmalar teşvik edilmeli.

Kahramanmaraş’ta Akevler’in neredeyse tamamı yıkılmış durumda bunun da önemsenmesi lazımdır.