İstanbul’un zenginliklerini saymakla bitiremeyiz: Camiler, hanlar, hamamlar, çeşmeler, anıtlar… Her biri bu kadim şehrin hatıralarını taşır, geçmişe birer pencere açar. Peki ya yeraltı? Onun da İstanbul’un derin belleğinde eşsiz bir yeri olduğunu biliyor muydunuz?
Daha önceki yazılarımızda İstanbul’un sarnıçlarını işlemiştik. Bu kez, az bilinen ama bir o kadar etkileyici bir yapıya, Acımusluk Sokağı Sarnıcı’na ya da Bizans dönemindeki adıyla Botaneiates Sarnıcına göz atalım. Yıl 1078, Bizans İmparatorluğu'nun tahtına, asker kökenli bir general olan III. Nikiforos Botaneiates, ordu içinde saygı gören bu isim olur. 1071’de Malazgirt Savaşı’nda yer almamış, ardından ailesinin mülklerinin bulunduğu Kapadokya’da (Nevşehir bölgesi) yaşamını sürdürür. Tahta geliş süreci dikkat çekicidir. Halk, ekonomik buhran nedeniyle önceki imparator VII. Mihail’e karşı tepkilidir. Enflasyon, vergi artışları ve parasal değer kaybı nedeniyle Mihail’e halk arasında “Parapinakes” (dörtte bir eksik) lakabı takılmıştır. Bu hoşnutsuzluk, orduda da bir karşılık bulur ve önde gelen generallerden biri olan Nikiforos harekete geçer. İktidara giden yolda ona destek olan güçlerden biri ise Anadolu Selçuklu Devleti olur.
“BOTANEİATES” NE DEMEK?
Nikiforos’un soyadı olan Botaneiates, “bitki bilimci” ya da “botanikçiler” anlamına gelir. Ailesinin ilgilendiği alanlara gönderme yapan bu isim, onun sarayına da verilir. Bu sarayın bir bölümü olarak inşa edilen yapı ise zamanla sarnıca dönüştürülür. Bugün Acımusluk Sokağı Sarnıcı olarak bilinen bu yapı, işte o dönemden günümüze ulaşan nadir yeraltı yapılarındandır. III. Nikiforos’un imparatorluğu çok uzun sürmedi. 1081’de Komnenos hanedanından Aleksios Komnenos isyan ederek tahta geçti. Nikiforos, kan dökülmesini önlemek için direnmeden tahttan feragat etti. Hayatının geri kalanını bir manastıra çekilmiş şekilde geçirdi. Ölüm tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte 1081’de öldüğü kabul edilir.
TEKNİK ÖZELLİKLER VE GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU
Acımusluk Sokağı Sarnıcı, tonozlu odaların bir araya geldiği bir yapıdır. Ana mekân, 10.65 x 16.01 metre ölçülerindedir ve ortasında iki sıra mermer sütun yer alır. Bu salonun duvar diplerinde bir kuyu bulunur. Sağ yandaki odaların ardında ise sonradan eklendiği tahmin edilen oval bir sarnıç ve dikdörtgen biçimli uzun bir koridor yer alır. Yaklaşık 950 yıllık geçmişi olan bu yapı, Eminönü semtindeki Hoca Gıyaseddin Mahallesi’nde, eski adıyla Acımusluk Sokağı (bugünkü adıyla Cemal Nadir Sokağı) üzerinde yer alır. Bugün oldukça yıpranmış durumda olan sarnıç, yeniden onarılarak korunmayı bekliyor.
